Jesuh Chuah Donnak Caah Vawleipi Aa Tiimtuah

                           Part II

Biadomhnak:-

2015 December thla chung ah, president Thein Sein nih Chinram a rak tlawn lai, ti a si ruang ah, Chin ram cozah nih a lamkip in timhtuahnak an ngei cang. Lam an remh, khuapi an thianh i Beute Khua le Khuabe Khua hartong pawl hna cu president Thein Sein saduhthah bantuk in, hmunthar ah rak i thial chung ding in, Chin ram uktu pawl nih an chimh hna, tiah thawng kan theih. A si awk a si hrim ko. Rampi pakhat uktu president nih rak tlawn cu a sunglawi tukmi a si caah, kan laam, kan inn le pawngkiang vialte remhsiam cu, kan tuah ding hrim hrim a si ko.

Kum zabu pakhat (1^st century) vawlei zong a uktu Bawipa Jesuh Khrih nih tlawn a rak timh caah, a lamkip in aa sersiam i aa rak i timtuah ve. Kha chan lio minung hna nih, an dihlak in, Jesuh chuahnak ding caah vawleipi aa sersiam cuahmah, ti hi an rak hngal lo; sihmanhsehlaw Pathian prohet hna nihcun fiang tein an rak hmuh ko cang. Vawleipi Jesuh chuah donnak ding caah aa sersiamning a rak hmu fiangtu hna nihcun, fawi tein an rak cohlan khawh ve. Zei khua tuaktan hualo le kiangkap ah zeidah a cang, timi zoh awk boi hngal lo pawl nihcun an rak nganh cikcek. Kumzabu 1^st vawlei nih Jesuh chuahnak caah zeitindah aa timhtuah, ti hngalh hi, a chuakmi naute (Jesuh) kha, zeibantuk minung dah a si, timi hngalhnak caah a herh ngaingai. Cucaah zeitindah vawleipi nih Jesuh chuah cu a rak don, timi kan zoh tuah lai.

1. Pathian Herhnak Luntgthin, Mi Vialte Sin Ah Peknak In, Vawlei Nih Jesuh A Don

Greek mifim thiam hna cawnpiaknak nih pathian phunphun biaknak le minung leikap cawlcanghnak men in, Pathian phanh khawh a si lo zia fiang tuk in a rak cawnpiak hna lio a si. Tahchunhnak ah, Socrates le Plato nih biatak tein an rak cawnpiakmi cu, “Atu kan umnak vawlei cu, a tak in a ra te dingmi hmuhsaktu (a thlam) lawng a si. Cucaah vawlei minung hna nih lungthin lei (fimnak in) ruahcuanh khawhmi thil hi thiltha le thil dawh bik an si” ti hi a rak si. A sullam cu, minung nunnak hi vawlei in a dih dong men ding a si lo zia fiang tein an rak cawnpiak. Cu lawng si loin Greek miphun hna tuanbia le ca hna nih (eg. Agamemnon), ‘minung nih kan sual man cu kan tuar lai’ timi ruahnak fakpi in a rak cawnpiak hna. Hi nih hin, Jesuh Khrih khamhnak thawngtha bia cohlan khawhnak ding caah fakpi in minung lungthin le ruahnak a rak sersiam ve.

2. Vawlei Pumpi Nih, Holh Phun Pakhat Lawng Hmannak In, Jesuh A Rak Don

Alexander the great cu 336 BC in 323 BC tiang Greek pennak uktu bawi a rak si. Greek pennak ah bawi a hung si thok in, a pennak ram dihlak ah Greek holh le Greek nunphung cawnpiak ding, tiah nawlbia a rak chuah. Cucaah Greek pennak chung ram vialte cu Greek holh le Greek nunphung an cawnpiak hna i an rak hmanter hna. Cucaah Rome cozah nih Greek cozah a hun tei i vawleipi an uk hnu zong ah khan, pennak cu an chuh khawh ko hna nain, Greek  holh le lungput cu minunglungthin ah fak tuk in a luh cang caah an rak thleng kho thai ti lo. Cucaah Rome cozah zong nih an ram chung (kha lio vawlei dihlak) minung tam bik nih an hmanmi le thiammi a si caah, Greek holh hi (Latin holh tlawmpal telh chih in) an pennak ram chung official language ah an rak hman thai ve.

Hi nihhin Khrih kong thawngtha khuazakip ah, holh kongah buainak zeihmanh um lo in, an chim i an tial khawhnak hnga, lam kaupi a rak sersiam ve. Jesuh chan lio tiang ah khan, Rome pennak chung ah Greek holh hi biatak tein hmanmi a rak si rih. Nihin zumtu zong nih kan hman pengmi Baibal cauk (Biakam Thar) tiang in, Greek holh in tial a rak si. Vawlei nih Jesuh chuahnak ding ah aa tiimhtuahnak phun khat a si.

3. Ralhrang Vialte Thawldawi In, Daihnak He, Vawlei Nih Jesuh A Rak Don

Rom pennak chung ahhin mifir, damiah le tipung an rak tam tuk caah khuakhat le khua khat karlak za long tein kal ngam a rak si lo. Sihmanhsehlaw B.C. 27 in A.D. 14 karlak Rome siangpahrang a rak tuanmi Ceasar Augustus chan ah khan, Rom pennak kauh chap a duh caah, Rome chung i a ummi tipung le damiah buu vialte hrawh dih ding in nawl a rak chuah i an dihlak in hrawh le dawi dih an rak si. Cucaah, Mediterranean rili kiangkap hrawng ram vialte ah tih awk ral an um ti lo. Khua pakhat le pakhat karlak zalong te le hnangam tein an tlawng kho cang! Hi nih hin, zalong tein, khuazakip ah thawngtha chim khawhnak boruak a sersiam i tih awk um lo le phan awk zeihmanh um lo in, Khrih thawngtha chim khawhnak lam a rak sersiam.

4. Vawlei Dihlak Zalong Tein, Kalnak Lam Sersiamnak In, Vawlei Nih Jesuh A Rak Don

Jesuh chuah lai hrawng ah ah khan, Rome cozah nih an pennak ram chung vialte zalong tein tlun kal khawh a sinak hnga,  an khualipi Rome forum in Rome pennak chung dihlak,  a kilne tiang, kal khawhnak in lam an rak pemh dih. Hi lio chan Rome pennak nihhin vawlei pumpi ti awk a rak huap. Hi nihhin vawlei khamhtu ding ah a hung chuak dingmi Jesuh Khrih kong thawngtha,  vawlei cung khuazakip ah fawi tein kalpi a si khawhnak hnga, lam a rak sersiam. Lamkaltu cauk chung Paul khual tlawnnak kan zoh tik ah, cu lam cu thawngtha karhternak caah biatak tein a rak hman hna, ti kan hmuh.

5. Minung Nih Bochanmi Thil Hrawh Dihnak In, Vawlei Nih Jesuh A Rak Don

Kha lio chan minung hna nih an rak zumhning ahcun, ramkulh/ramthen kip nih uktu pathian an ngeih dih, tiah an rak zumh. Cu caah ram pakhat nih a dang ram pakhat kha a tei ahcun, a teitu ram uktu pathian kha a thawn deuh caah a si, tiah an rak zumh. Cu bantuk caan lio ahcun Rome cozah nih kha chan vawlei pi (ram vialte) a vun tei dih hna tikah, tei asimi ram vialte nih kan (bochan mi) kan ram kulh uktu pathian nak in Rome pathian a thawng deuh, timi zumhnak an rak ngeih dih. Cucaah mi vialte nih, Rome cozah kan tei khawhnak hnga, Rome pathian nak in a thawng deuhmi pathian kan biak a hau, timi ruahnak an rak ngeih lio te a si. Hi nihhin  vawleipi a khamhtu Pathian, vawlei siangpahrang, tiah auh asimi Jesuh an cohlan khawhnak hnga fakpi in minung lunthin a rak sersiam ve.

Biadonghnak

A cunglei ahkan hmuhmi vialte hi van le vawlei sertu Pathian fapa, nih rak tlawn a timh caah kan vawleipi nih timhtuahnak a rak ngeih chungmi an si hna. Greek pennak chung ah, Greek mifim hna (400 BC hrawng) cawnpiaknak hmang in minung lungthin aa sersiam, cun Greek thawnnak le nunphung hmang in vawlei cung dihlak nih i hrawm khawhmi Greek holh (300 BC hrawng ah) a hung chuak. Hi bantuk hi kha hlan vawlei ah a um bal rih lomi a si.

390 BC hrawng in, Rome pennak hmang in vawlei nih i sersiamnak rian cu a hun peh ve. Zalong tein, khua zakip ah, tlunkal khawhnak lampi a chuak, khuazei an kalnak lam hmanh ah buainak le tihnung ral pakhat hmanh a um sualnak hnga lo ralhrang vialte hrawh le dawi dih an hun si. Cu chap lo ah, thawngtha chimtu hna nih Rome sermi lampi in an kal i, Greek holh in thawngtha karhternak rian ralhrang tihawk um lo tein an tuan tik ah, mipi nih Khrih thawngtha an rak cohlan khawhnak hnga, Rome cozah nih a teimi ram vialte nih Pathian dang van an ngeih liote a rak si hui.

Hi bantuk in Jesuh chuahnak ding caah vawlei leikap in, a herhmi thil zeizong vialte, aa sersiam i aa timhtuah dih bak ah, van le vawlei siangpahrang khamh Bawi Jesuh Khrih cu a hung chuak. Hihi accident a si kho lo! Nikaa le thlapa thok in tichung thilnung vialte tiang nih a nawl a ngeihmi khamh Jesuh rat ding a si ruang ah, kan vawleipi nih timhtuahnak a rak ngeihmi hrimhrim a si ko. Jesuh rat lai kha, vawleipi nih fiang tuk in a hngalh i a rak i tim tuah. Aa timhtuah dih i aa ready bak ah Jesuh cu a hung chuak. Cucu kan Baibal nih, “..a tling mi caan kha a hung phak tik ah, Pathian nih a fapa kha a run thlah” (Gal. 4:4 holh dang), a timi kha a si.

* Minung nih Pathian a si an cohlan lo zong ah, vawlei nihcun a cohlan peng ko.

* Minung nih sunparnak kan pek lo lio caan zong ah sermi thil nihcun sungparnak an pek peng ko.

Kan caah ngakchia pakhat a chuak!

                Fapa pakhat pek kan si!

                Amah cu kan uktu bawi a si lai.

                Amah cu Khuaruahhar Fim Chimtu,

                A Ṭhawngmi Pathian,

                Zungzal Hmunmi Pa,

                Daihnak Bawi, ti a si lai.

Isaiah 9:6

Christmas Thawhkehnak Tuanbia

Part I

Biadomhnak:-

Kum fate kan thlen lengmang bantuk in, tu kum Christmas zong chunkhar kip nih kan meh le kan thilpuan cu kan thlen hui ko lai! Kan hnu kum Christmas ah voksa a cawmi chungkhar nih tu kum christmas cu arsa nan cawk lai i, arsa a rak cawmi chungkhar hna nih cawsa deuh nan cawk ko lai. Kan mehcawkmi, chungkhar eidin le kan hni puan lawng kum fate kan thlen peng i kan nunzia bal kan thlen bal lomi hi a poi ngai ngai.

Tu kum cu chung lei he lenglei he thleng tuah hna u sih! Tu hlan kan Christmas hman tawnning nih Christmas tinhmi a nganhzia cawnpiaktu le hmanning thar hmuhsaktu capar a si. Khah, Christmas thawhkehnak tunbia in hun i thawk tuah u sih.

I. Khrihfabu Tuanbia Ah Kan Hmuh Khawhmi

Jesuh Khrih a chuahnak le a rak tlawnlennak hmun, Jerusalem le Bethlahem hrawng a ummi zumtu hna nih Jesuh chuahlawmhnak (Christmas) an tuah ni aa dang cio. Roman Catholic le protestant khrihfabu tam deuh nih December 25 ah an tuah. Eastern Orthodox khrihfabu hna nih January 6 ah an tuah i Arminian khrihfabu hna nih January 19 ah an tuah ve. Sihmanhsehlaw vawlei cung khrihfabu tam bik nih Christmas ah an hmanmi ni cu December 25 hi a si ko. Cucaah, kan hngalh a herhmi cu December 25 ah Jesuh a chuak, ti ruang ah hi ni ahhin Christmas cu tuahmi a si lo. December 25 ah Christmas cu tuah lo ding, ti leikap siloin tuanbiabia nih, an rak tuahnak a raung, zeitindah a kan cawnpiak, timi tu kan zoh tuah lai.    

Khrihfa nih December 25 ah Jesuh chuahlawmhnak puai an hmannak hi a rak tuan ngaingai cang. A.D 336 lio hmanh ah khan, A.H Newman nih December 25 hi Khrihfa nih Jesuh Khrih chuah lawmhnak puai tuah ni ah a rak cohlan cang. Cun khrihfa upa minthang Chrysostom zong nih A.D 386 ah December 25 i “(Christmas) lawmhnak puaituahnak nih, kan nih nichuah lei khrihfabu a kan phanhnak kum hra tluk hrawng lawng a si rih; sihmanhsehlaw nitlak lei khrihfabu nihcun a hram thok tein an rak hman peng cang”, tiah a rak ti ve.

Cun Hippolytus zong nih A.D 300 hrawngah khan December 25 ah Jesuh chuahlawmhnak puai (Christmas) an rak tuahnak kong a rak chim ve cang. Khrihfa nih December 25 ah (Christmas) puaituahnak an ngeihnak hi a sau ko cang. Sihmanhsehlaw Christmas tiah minbunh hram an thoknak hi cu, hnu deuhpi ah a hung si. Harper’s Bible Dictionary nih a chimning ahcun A.D 1123 hrawng ah khan “Cristes mass” timi mirang holh hlun biafang in December 25 hi auh a rak si cang, a ti. Cu hnu kum zeimawzet A.D 1568 hrawng ahcun modern English in “Christ mass” tiah auh a hung si, tiah a peh chap.

Cucaah a cunglei kan hmuhmi in a fiangmi cu, “Christmas” tiah auh a rak si hlan piin, khrihfabu hmaisa hna nih, December 25 ah Jesuh chuah lawmhnak puai tuah an rak thok diam cang tinak a si.

Cu caah zeiruangah dah December 25 ni theng ahhin, Khrihfa hna nih hi puai hi an rak tuah ve? Hi ni theng ah Jesuh a chuak, tiah an rak zumh caah a si hnga maw? Cun hi ni ah an tuahmi puai hi Ni pathian a biami hna biaknak puai he pehtlaihnak a ngei maw? tihi a tawinak tein fianter kan i zuam lai.

December 25 ah Christmas puai an tuahnak a ruang: December 25 hi Rome pennak chung ah a ummi Ni pathian biami hna puai tuah ni a rak si caah, cu zumlotu hna puai ah kal loin, an mah tein Pathian bia he an i nuamh i caan an rak hman khawh ve nak hnga caah, kha lio zumtu hna nih an rak tuahmi a si. Ni pathian a biami hna nih an pathian sunghlawihnak caah an tuahmi puai ahcun raithawinak, zuu dinnak le sa einak a phunphun an rak tuah. Cu puai cu ram cozah nih nih theihpi mi puai ngan a rak si caah, kha lio chan zumtu hna i an fale hna le (biatak ah a dir lem lo mi pawl an si lai cu) zumlotu tuahmi puai ahcun an rak kal ve tawn, ti a si. Cu bantuk in an kal peng ko ahcun an zumhnak le an nunning fak piin a hrawh hna lai ti, kha lio hruaitu upa hna nih an rak hmuh caah, Zumlotu hna nih an Ni pathian sunghlawihnak puai an tuah Ni theng te ah,  zumtu hna nih an mah dang tein, Jesuh kong i cawnpiaknak le sunghlawihnak peknak caah puai an rak tuah ve tawn. Cu bantuk in khrihfa kha an hung karh deuh deuh tikah, cu Ni ah puai tuahtu kha an hung tam deuh lengmang ve.

Cun A.D 313 ah Constantine siangpahrang pa nih Jesuh Khrih langhnak a hmuh hnun in, a lung aa thleng i khrihfa kha zalennak a rak pek hna. Khrihfa biaknak kha rambiaknak ah a rak ser. Cu caah khrihfa hna nih an rak ngeihmi phung tete si hna seh, an caan sunglawi le an puai an ngeihmi tete si hna seh, duh sah tein cawisan thluahmah an hung si hna. A.D 350 hrawng ahcun, Ni pathian biami hna an pathian biak Ni a rak si mi December 25 kha, Khrihfa Pathian, Jesuh chuah Ni lawmhnak puai tuah Ni titu in, rampi nih theih a hun thok cang. Cu ticun, Christmas December 25 ni cu vawlei cung pumpi nih ulhmi holy day ah a hung cang thainak cu a si.

II. Christmas Puai A Thawhkehnak Tuanbia le Nihin Christmas Kan Hmanning

Christmas cu zumlotu hna nunning nih zumtu fale hna nunzia le zumhning a hrawh sual nak hnga lo, zumhnak kilvennak caah an rak tuahmi a si bantuk in, hi ni hi kan chungkhar Pathian kong thawngtha cawnpiaknak , an nunzia le an zumhning venhimnak caan ah kan hman awk a si.

Hlan lio ahcun, kiangkap a ummi zumlotu hna nunzia nih kan fale nun a hrawh sual lai, ti an rak phang. Sihmanhsehlaw nihin ahcun lenglei minnung (zumlotu) nunzia nak in, chungkhar nu le pa hna nunzia tu nih, Christmas ni ah fale nunzia a hrawh deuh cang hna. Kan nunzia tha lo, kan thilhrutning tha lo le kan dineining tha lo nih kan fale nun a hrawh sualnak hnga lo, tutan Christmas cu lungfim tein hman u zuam tuah u sih!

Christmas caan ahhin kan nunning, kan thutning, kan dinning le kan eining vialte hi kan fale caah nun hrawktu an si sual maw, ti ruat bu tein, tu kum Christmas cu hmang hna u sihlaw Bawipa aa lawm tuk lai. Ka nupi, ka pasal, ka fale hna caah tahfung le thlalang kan si, ti hi philh hna hlah u sih.

2015 Christmas hi ka nupi, ka pasal le ka fale hna hmai ah kum khat (2015) chung zohchunawktlak in ka nung maw? ka nunzia hi an caah nun sersiamtu a si maw? an nunzia hrawktu hna ka si sual maw? timi check caan ah hman hna u sih.

Christmas cu “tuah u”, tiah Baibal nih a kan fialmi a si lo caah, Christmas puai ah kai tel paoh ahcun, midang laksawng ka chuah poah ahcun, Pathian aa lawm ko lai, tiah kan ruah awk a si lo. Christmas puai ah vaa tel paoh le Christmas va tuah paoh kha Pathian nih a lawmh pi hrim hrim lo. Pathian ngaihchiatertu thil tha lo kan tuah tawnmi, kan cawlcanghning, din eining le holhrelning kan i ngaichih ni le kan hlawt ni tu siseh law, Pathian aa lawm ko lai. Cu caah zeibantuk nunzia he dah ka hman, timi hi phaisa zeizet dih in dah ka hman, inn zeizet dah laksawng ka chuah hna, Khua lei ah Christmas ka tuah piak hna, thil thar zeizet dah ka chungkhar ka cawk piak hna, tinak in biapi deuh a si.

Khrihfa hna nih Christmas kan hmanning ruang ah zumlotu hna nih, “aw……..hi hna hi kan mah he buu khat kan si ko hih”, tiah an ti sualnak hnga lo nuamhsaihnak men siloin, kan nunzia i check nak caan (ni) ah tutan Christmas cu hmang hna u sih, tiah zangfah kan nawl hna.

“Bawipa Thlacamnak” Hi Judah Mi Ca Lawng Cu Maw, A Si Ko?

Biadomhnak

Nai hrawng cu, kan miphun lak ah, “Bawipa Thacamnak Cu Judah Miphun Hna Caah A Si; Khrihfabu chan zumtu hna nih kan hman awk a si lo”, tiah a cawnpiaktu hna an hung um pah. Mi cheu khat hi cawnpiaknak nih hin, an lung a buaiter ngaingai hna. Cu nak in, a thalodeuh rihmi cu, buaipi awk tlak a si le si lo zong an fiang lo. Buai awk tlak lo ah, kan thawngtha chimtu hna nih an kan buaiter, tiah an phun zai pah.

‘Bawipa Thlacamnak’ cu Chin miphun nih caan sau ngaingai kan hman cangmi a si caah, kan lungthin nih a taihchan ngai ngai cang! A ruang tha ngaingai ngeih lo ahcun, hman ti lo ding cu, kan caah a har cio ko lai, ka zumh. Cucaah, tutan ahhin careltu nih kaphnih in zohchih awk kan ngeih i a cuaithlai zia kan thiam khawhnak hnga, nihin zumtu hna nih ‘Bawipa Thlacamnak’ hi kan hman awk a si ko, ti lei in ka hun tial lai. Pumpak dohnak caah si loin, kan miphun nih biatak le biadeu karlak cuai thlai zia kan thiam khawhnak hnga tinhchih in tialmi a si caah, lung thiang tein nan rak rel cio nak lai, Bawi Khrih min in kan sawm hna.

A. ‘Bawipa Thlacamnak’ Cu Tlang Cung Cawnpiaknak Chungtel A Si Caah, Nihin Zumtu Nih Kan Hman Hrimhrim Awk A  Si

Baibal kan hrilhfiah tik ah, kan hrilhfiah mi cacang kha zei bantuk khulcaan lio ahdah chim a si? Zei bantuk cawnpiaknak chung (context) i aa telmi dah a si? Hi cawnpiaknak a thei hmaisa biktu mibuu hi tah, mizei bantuk dah an si? timi pawl, thate in ruah hi a biapi taktak. Cucaah, Bawipa Thlacamnak hi nihin zumtu hna caah hman awk tha a si le si lo, tha tein hun zohfel tuah u sih!

Biakam Thar Chung ah ‘Bawipa Thlacamnak’ hi hmun hnih ah kan hmuh; Matt. 6:9-13 le Luke 11:2-4 an si.

Luke 11:2-4 karlak ah pakhat kan hmuh. Hi kaa zawn ahhin, Luke nih ‘Bawipa Thlacamnak’ cu a mah dang te in a chiah. Cawnpiaknak dangdang chung ah telhchih in a tial lo. A mahte lawng (independent) in a chiah. Biathoknak zong ah, “voikhat cu Jesuh kha” tiah a tlangpi in a chim. Cucaah, a a thlurtlaitu cawnpiaknak (larger context) zoh awk in a um lo.

Sihmanhsehlaw Matt. 6:9-13 karlak ahcun ‘Bawipa Thlacamnak’ cu, elawk zeihmanh um loin, “Tlang Cung Cawnpiaknak” chung bak ah chiah chiah a si. Tlang Cung Cawnpiaknak cu Jesuh Khrih nih, cawnpiaknak (discourse) panga a ngeihmi lak ah, a hmaisa bik le a sau bikmi cawnpiaknak a si. Hihi vawlei cung zumtu dihlak nih kan tahfung ah kan i ser bikmi le khrihfa asilomi hna zong nih, an hngalh bikmi Jesuh cawnpiaknak a si. Baibal thiam sang tampi nihcun, Tlang Cung Cawnpiaknak hi zumtu nih kan Pathian muisam kan ken khawhnak hnga ding caah, a herhmi cawnpiaknak vialte a tlinnak hmun a si, tiah an ti. A ruang cu: Jesuh a zumtu hna nih, Biakam Hlun zumtu hna nak fak deuh in, Pathian duhnak tuah an herh zia, a cawnpiak hna.

“Cucaah, Pathian nih tuah hna seh, ti an duhmi hna tuahnak ah, phungbia cawnpiaktu saya hna le Farasi mi hna nakin Nan Fel deuh lo ahcun, Vancung pennak chungah cun nan lut kho lai lo” (Matt. 5:20) tiah a rak ti hna. Nawlbia zulh aa bochanmi Farasi mi hna nak in kan Fel Deuh khawhnak ding ah, kan tuah a herhmi tete pakhat hnu pakhat in, Jesuh nih a hun chim hna. Hna cu:

1. Farasi Mi hna nih ‘Lainawn’ an hrial ai ah, kan nih nih kan unau cung ah ‘thinhun/biachia chim’ hi kan hrial awk a si (Matt. 5:21-26)

2. Farasi Mi hna nih ‘Nu pa sualnak’ an hrial ai ah, kan nih nih ‘sual duhnak lungthin he nu zoh’ hi kan hrial awk a si. (Matt. 5:27-30)

3. Farasi Mi hna nih a kan dawtu cu dawt ve ding, an ti lio ah, kan nih nihcun kan cung ah sualnak a tuahtu ngaihthiam ding, ti a si (Matt. 5:38-42)

4.  Farasi Mi hna nih nan ral cu va hua hna u, an ti lio ah, kan nih nihcun a kan ‘huatu hna caah thlacapiak ding, ti a si. (Matt. 5:43-48).

Hi bantuk in, Nawlbia tang minung hna nih Pathian duhnak an rak tuahning nak in a tha deuh in, kan tuah a herhmi piangfiang tein Jesuh nih Tlang Cung Cawnpiaknak chung ah a cawnpiak hna. Cu bantuk in, kan tuah dingmi a chimmi chung ahcun ‘Bawipa Thlacamnak’ zong hi aa tel vemi a si. Kha lio chan Judah miphun hna nih, hi thlacamnak he aa lomi thlacamnak an rak ngeih ve ko lai; sihmanhsehlaw Farasi mi hna nih cucu zohdawh in zatlang cung ah an rak cam caah Pathian nih sunparnak a co lo. Cucaah, Farasi hna thlacamnak nak in a tha deuhmi thlacamnak Jesuh nih hi bantuk in a chimhmi hna a si. (Note: Farasi nak fel deuh nun hi, Farasi mi hna nak in a fel deuhmi, Jesuh Khrih veel thawng in a tuah kho ding dirhmun chiahmi kan si. Hihi Pathian muisam lawhnak ding i kan hmuitinh (target) a si).

Cucaah, ‘Bawipa Thlacamnak’ cu nihin zumtu caah a si lo, kan ti ahcun Tlang Cung Cawnpiaknak hi a ningpi in nihin zumtu caah a si lo, kan ti lawlaw a hau. “Nan nih cu vawlei caah cite bantuk nan si, ceunak bantuk nan si, michambau ka si ti aa hngal mi cu lunglawmmi nan va si dah etc. ti pawl kan cohlan ahcun, cu hna chiahnak paiper chung ah chiah a si vemi, Bawipa Thlacamnak hi cohlan ve lo awk a tha lo. Tlang Cung Cawnpiaknak (Matt. 5-7) dang vial cohlan ko tung i Bawipa Thlacamnak cohlan lo cu, “arsa cu ka duh ko nain a hang ka duh lo” ti he aa lo.

B. Tlang Cung Cawnpiaknak Ngaitu Hna Lakah Gentile Mi An Um Ve Caah, Bawipa Thlacamnak  Cu Gentile Zumtu Hna Nih Kan Hman Ding A Si Ve Ko.

Tlang Cung Cawnpiaknak a ngaitu mibuu hi Judah miphun lawng an si, tiah kan ruah khawh men. Baibal thate in kan zoh tik ah, Gentile minung zong an rak i tel ve hrimhrim. Matt. 4:24 ah Jesuh thawng cu Siria ram zong ah a thang…..zawtnak phun phun (Siria ram mi) a ngeimi hna zong kha a sin ah an rati hna”, tiah kan hmuh. Cun, hi caan lio i Jesuh panhtu hna lakah,  Galilee ram le Khua pahra peng le Jerusalem le Jordan tiva ral ram minung hna an i tel dih v.25. Hika i Khua Pahra peng, timi le Syria ram hna hi Gentile miphun umnak hmun an si. Hi bantuk in, hmunkip in a rami mibupi hi Jesuh nih Tlang Cung ah a cawnpiakmi mibuu cu an si, ti cu fiangte in Matt. 5:1; 7:28; Luke 6:17, 20 ah kan hmuh.

Cucaah Bawipa nih hi Thlacamnak a rak cawnpiak hna lio ah khan, Gentile mizong an i tel ve hrimhrim ti cu a fiang. Judah miphun ca lawng ah rak si sehlaw, Judah miphun lawng thlacamnak thlam synagogue chung hna ah khan a rak chimh hna awk a si ko. Sihmanhsehlaw hi bantuk in, Judah miphun he Gentile miphun he cawhthup in an umnak hmun i a cawnpiak ko hna caah Judah mi ca lawng ah a si, ti cu a context ah cherhchan a ngei lomi (contextual base) cawnpiaknak a si. Cu lawng si loin, Bawipa Thlacamnak cu Tlang Cung Cawnpiaknak chung ah aa telmi pakhat a si bantuk in, Tlang Cung Cawnpiaknak hi a dihlak in Judah miphun ca lawng ah a si, kan ti lawlaw a hau hnga. Cucu kan ti ngam deuh fawn lai lo!

C. Bawipa Thlacamnak Chung Bia Hna Hi, Judah Miphun Ca He Gentile Zumtu Hna Ca He Hmanti Khawhmi Bia Lawngte An Si

A kiangkap thilsining cu tam nawn kan chim cang; kan fiang pah cang theo lai. Tlang Cung Cawnpiaknak chungtel a sinak chimchih lo zong in, amah ‘Bawipa Thlacamnak’ chung bia hna hi Baibal dihlak te cawnpiaknak zohchih in kan rel tik ah, Judah miphun ca zong ah a si kho i Gentile zumtu hna cazong ah a si kho thiamthiam mi cawnpiaknak a si. Kan Baibal chung ahhin, hihi Judah miphun ca, hihi Gentile miphun ca, tihi a um ve nain a tlawm taktak. Tahchunhnak ah, cuarpartan hna khi cu Judah miphun ca bak a si ko!

Baibal chung bia cheukhat cu a tling cangmi an si hna. Cucaah, an bianing in nihin ah zulh a herh ti lomi tampi an um. Tahchunhnak ah, raithawinak kong nawlbia hna khi Judah miphun ca lawng ah a si, kan ti ahcun kan palh men lai. Zeicatiah, Biakam Hlun raithawinak phung cu mi vialte caah thawi a si dingmi Jesuh Khrih thihnak hmelchunhnak caah pekmi an rak si. Cu hmelchunhnak cu, Gentile miphun hna Pathian program (veel ngeihnak caan) chung an luh hlan a si caah, kha lio caan ah Pathian hmanrua asimi miphun, Judah miphun hmang in langhter a rak si. Cucaah, nihin zumtu hna Baibal chung ah kan hmuh ko cu ta, tiah rai va thawi len a hau ti lo! Chim duhmi cu, an rak tuah tawn bantuk in nihin ah kan tuah a hau ti lomi, tampi an um ko. Sihmanhsehlaw ‘Bawipa Thlacamnak’ hi cu bantuk cu a si hrimhrim lo. Thate in va rel ve hmanh. Gentile zumtu he Judah miphun he kan i hrawm khawhmi thlacamnak a si! ‘Bawipa Thlacamnak’ cu Jesuh hrimhrim, hitihin nan tuah lai, tiah a rak cawnpiakmi a si. Baikam Thar cauk dihlak va rel law, Jesuh Judah miphun lawng tuah ding in zeihmanh a cawnpiak bal lo; sualchirnak chim lo in. Jesuh le Lamkaltu dang vialte nih voikhat hmanh Biakam Thar ah, tuah an kan fial lomi ‘cheuhra cheukhat’ hmanh biatak tein kan i tlaih i a kan fialmi ‘Bawipa Thlacamnak’ kan tuah awk a si lo, ti cu aa ningcang lai lo! (Note: Biakam Thar peknak cu ‘cheuhra cheukhat leng a si awk a si).

Kan miphun chung in, Thawngtha chimtu cheukhat nihcun Judah miphun ca lawng ah a si, an ti nain a ruang an chimmi tete an derhdawh ngaingai; nihin zumtu ca zong ah kan tuah thiamthiam a herhmi lawngte an chim! Hringhrim in an mah duhnak lei ah Baibal an kawih. Tahchunhnak ah, “Mi nih kan cung i palhnak an tuahmi kan ngaihthiam hna bantuk in, kan palhnak kan ngaithiam ve tuah” timi hna hi, Biakam Thar ngaihthiamnak kong (doctrine of forgiveness) he aa kalh hrimhrim lo. Pathian nih kan sual a kan ngaihthiam bantuk in midang sual ngaihthiam ve ding, timi hi Biakam Thar dihlak te nih a kan cawnpiakmi a si. Jesuh zong nih tahchunhnak hmang zong in hi kong hi a kan cawnpiak! Cucaah, careltu dawtmi hoi le hna Bawipa Thlacamnak kong ah lunghring in um ti hlah u sih! Tlang Cung Cawnpiaknak a donghnak ah Jesuh nih, “Hi ka cawnpiaknak a a thei i a zultu cu lung cung i inn a sami mifimpa bantuk a si. Matt. 7:24. Sihmanhsehlaw a thei i a zul lomi cu thetse cung ah inn satu mihrutpa bantuk a si Matt. 7:25” tiah kan hmuh. Tlang Cung Cawnpiaknak chungtel a si komi, ‘Bawipa Thlacamnak’ telhih in, amah zumtu/zultu hna nih kan zulh himhrim awk an si zia, Jesuh Khrih nih hi tahchunhnak hin a namhnetnak a tuah.

Nihin zumtu hna kan ca a si lo, tinak caah an hmanmi ‘Bawipa Thlacamnak’ chung biafang fiangternak zong a herhning in kan hun tial thante lai.

Chin Miphun Nih Same-sex Marriage Zeitindah Kan Doh Lai?

                                                   (Part II)

Biadomhnak

June 26, 2015 ah U.S nih an ram pumpi zulh ding in same-sex marriage cu a cohlan cang. Hi kong ahhin, vawlei cung dihlak huap in min ngeimi thlarau pale hna zong nih fakpi in duhlonak aw an langhter ko. Sihmanhsehlaw kham khawh lo in Supreme Court nih thitumnak phungtling ah a cohlan ko cang! A rauh hlan ah Chin mipi nih kan cohlan ve khawh men. Hi kong ah hin hodah kan mawhchiat lai?  Hi thil thalo nih hin, a kan neih tuk cang caah, zeitindah Chin miphun nih hihi zeitindah kan doh lai? 

A. Hi Kong Ah Hodah Sual kan Phawt Lai?

Mi tampi nih, hi kong ahhin U.S president Obama zong an mawh chiat len. Sihmanhsehlaw hi thil hi Obama nih veto nawlngeihnak hmang in a tuahmi si lo in, Supreme Court ah vote bak in tei mi a si caah pumpak mawhchiat awk hohmanh kan ngei lo. 

Hi kong ah pumpak mawhchiat kan duh ahcun, Satan kan mawh chiat awk a si hnga. Satan mawhchiat nih zei thathnemnak hmanh a chuahpi lai lo caah, kan nih kan rian cu a "same-sex thitumnak" bak sual phawt tu hi a si. Nihin ah, U.S Supereme Court nih same-sex marriage phungtling i a cohlan mi nak in, ka lung a fahter deuh tu cu Pro-gay Rise Network hrihhruainak in, hi phung hi a dik timi minthutnak ah khrihfa pastor minung 100 leng nih min an thut ve mi kha a si. A poi tak tak si. Zei ruang ah dah, hi phung a chuahpitu vawlei hrauitu hna hi mawchiat awk an that lo, ti ahcun 1  John 5:19 ah "Kan vawlei hi a dihlak in mithalopa (satan) kutang ah a um" tiah kan hmuh. Vawlei kalning le uknak phung vialte cu, Satan nih a zapei cung ah a chiah cangmi an si caah, Baibal nih sual a phawtmi phung an chuahpi mi hi khuaruah har tuk awk a si lem lo.

Cun vawlei kalning le uknak phung vialte thlen dih hi, Baibal nih zumtu a kan fial mi zong a si fawn lo. Kan Baibal chung mi lian ngan vialte khi, Pathian nawlpek he kalh in zulhphung a chuahtu siangpahrang le uknak tang ah caan hmangmi tam deuh an si hna. Eg: Nebukhanezar uknak tang ah Daniel, siangpahrang Aahap uknak tang ah Elijah, Nero uknak tang ah Paul etc. Vawlei uknak nihcun zei bantuk zulhphung thalo zong a chuah ko lai. Sihmanhsehlaw Pathian nih rampi zulhphung (constitution) cu bia a ceih bal lai lo; a ceih dingmi cu ram chung minung pumpak kan si ko. Cu caah hi phungpi kong ah sual kan phawt dingmi cu, zumtu pumpak kan lungthin (or) ruahning tu hi a si deuh. Same-sex thitumnak hi sual ah na lungthin nih a ruah lem lo a si ahcun, atu bak ah na lungthin cu sual rak phaw ve colh.  

B. Zumtu Nih Zeitindah Same-sex Marriage Hi kan Doh Lai

Vawlei kalning in, vawlei uknak nihcun zulhphung phunphun a chuahpi ko lai. Kan Baibal he aa kalhmi phung an chuahpi mipoah va doh le sandah va piah hnawh khi Khrihfa hna kan rian a si lo. Bawipa zong nih a kan fial lo! A kan fial mi cu,  vawlei kalning bantuk in kal ve lotu hi, a si (Rom. 12:2).

Cu caah, fiangte in Baibal nih sual a phawt mi "nu le nu, pa le pa" thitumnak phung cohlannak le lawmhpinak min a thut vemi U.S Pastor minung 100 kha, Pathian hmai ah sual ka phawt hna! Hi hna lak in, cheu khat cu gay Pastor an si i; a si rih lomi pawl zong a rauh hlan ah gay an si colh lai.  Kan miphun nih, hi hna keneh kan zulh ve sualnak hnga lo, fakpi in kan i ralrin a herh. Hi hnu kum 10 ah, atu U.S le ram thumnak um Chin miphun chung in same-sex marriage a tuahtu minung pazeizet kan um lai, ti hngalh khawh a si lo; kan tam kho men. Cucaah, fakpi in hihi kan doh a herh. Doh ka ti tik ah, gay marriage kan hmuh poah ah, va chuih va lamh le sandah va piah khi ka chim duhnak a si lo; a dohning kan thiam a hau. Zeitindah kan doh lai?

1. Kan cungkhar le Khrihfabu cio ah, thitumnak cu nu le pa karlak lawng ah tuah dingmi a si, tiah fiangte in kan i cawnpiak peng a herh. 

2. Chin khrihfa nih biakinn ah, zeitikhmanh ah same-sex marriage tuah kan onh lai lo, tiah biakamnak kan tuah a herh.

3. kan umnak ram cozah cio nih, Pathian duhning in ram an hruai khawhnak hnga, thla kan campiak hna a herh.

 

                                                                      Tlangkomnak

Mirang nih "Vate cu na lu cung i zuang lo ding in na kham kho lai lo, sihmanhsehlaw na lu cung ah buu ser lo ding cun na kham khawh" tiah phungthluk an ngeih. Cu ve bantuk in, hi thil thalo hi um hlah sehlaw ti cu kan duh tuk cio ko. Sihmanhsehlaw cucu chuak lo ding in kan kham khawhmi a si lo. Nihin Chin miphun dihlak (khrihfa) nih kan ti khawhmi le kan rian cu, hi thil nih kan miphun chung ah buu aa ser ve sualnak hnga lo, ralrin hi a si.

Cucaah, kan mah pumpak zong i veng cio hna u si law, kan i ven hnu ah, kan chungkhar, kan khrihfabu le kan miphun nih hi thil thalo hi kan tlaih ve sualnak hnga lo, fakpi in veng hna u sih.  

Same-sex Marriage Hi A Sual Ko Maw?

                                                    (Part I)

Biadomhnak

U.S ram ah same-sex marriage phungtling ah cohlan ding le cohlan lo ding, biatak te in an buaipi lio ah khan, khrihfa Pastor 100 hrawng nih same-sex marriage kan duh lo, tiah min an thut. Kap khatlei ah, khrihfa pastor thiamthiam minung 100 tluk nih kan duh bak, tiah min an rak thut ve. June 26, 2015 i U.S High Court ah same-sex marriage phung cu, ram pumpi caah phungtling si ding in a cohlangtu biaceihtu pawl zong kha, Pathian bia thate in a thei mi an si dih. Cucaah, hi zulhphung an pass mi rang ah, nan palh ti awk an tha hnga maw? Asi lo ah, sam-sex marriage timi hi sual a si tak tak ko maw? timi tawite in hun zoh tuah hna u sih.

A. Same-sex Marriage Baibal Nih Sual A Phawt

"Nu le nu, pa le pa thitumnak" cu piangfiang te in, Pathian nih Khrihfa Baibal chung ah, sual a phawtmi a si. Rom dal khatnak chung ah, Pathian thinhuntertu minung sualnak a chim hna. Rom 1:26-28 a phanh tik ah, "Pathian nih ningcang te in a ser mi, nu le pa umtinak cu kal tak riangmang in nu nih nu he an umti i, pa nih pa he an umti, tiah fiangte in same-sex marriage cu sual a phawt. Cu lawng si lo, Lev. 18:22 kan zoh tik ah, Pathian nih "pa nih pa he nan sual tti lai lo", tiah fiangte in nawl a pekmi hna kan hmuh. Cu lawng a si lo, kan Baibal Genesis in Biathlam karlak ah, pasal (hunband) timi biafang paoh cu, Hebrew zong ah siseh, Greek zong ah siseh, pa chimnak (masculine gender) in tial zungzal a si i nupi (wife) paoh cu nuchimnak (faminine gender) in tial zungzal a si.
Cu caah Pathian nih, hihi tuah hlah u, tiah nawl a pekmi tuah cu "Pathian, zeihmanh ah kan rel lo..kan challenge..na thilti khawhnak cu chuah law, hun ka thua tuah" ti he khin aa khat.

B. "Same-sex Marriage Sual Phawtu Hi Khrihfa Baibal Lawng A Si Lo

"Same-sex marriage hi, Khrihfa Baibal lawng nih sual a phawtmi a si lo. Sual phawtu tam tuk a ngei. American nih, rulhrang bantuk ah an zohmi, ISIS pawl hmanh nih khin, fak taktak in sual an phawt. An nih nihcun, hi sualnak a tuahtu cu inn sang tak tak cung in, thi lak an hlawnh ko hna. Zeicatiah, "nu le nu, pa le pa thitunak" cu:

1. Tabawa phung (natural law) he aa kalhmi a si

Pathian nih thil vialte a kan ser tik ah, a nu le a pa, ti in a kan ser dih. Zeicatiah, a nu le a pa pehtlaihnak hmang in ci/tefa ngeih ding kha, Pathian tinhmi a si. "Nu le nu, pa le pa thitumhnak" nih zei tefa dah an ngeih khawh lai. Cu caah, hihi tabawa phung (natural law) kalh in tuahmi thil a si caah, sual a si.

2. Minung pumsing phung (physical law) he aa kalhmi a si

Pathian nih nu cu, pa caah a sermi a si bantuk in an umti tik ah, relremlonak zeihmanh um lo in le rem cipcep te in an umti khawhnak hnga, pa ta (organ) cu a sau/a zum in a ser i, nu ta (organ) cu a bek/ a kua in a ser. Hi hna pahnih hi an i rem tuk! "Nu le nu" an umti tik ah, a bek le a bek, aa rem cipcep kho ti lo i, "pa le pa" an umti zong ah, a zum le a zum aa rem cipcep kho ti lo. Cucaah Sam-sex marriage cu  minung pumsing phung (physical law) he aa kalhmi a si
 caah sual a si.

Baibal Chung "Selah" Timi Khi, A Sullam Zeidah A Si?

Biadomhnak

"Selah" timi biafang hi Hebrew biafang cu a si nain, zei bantuk Hebrew scholar zong nih Baibal chan lio Judah mipi nih zei sullam ruahchih in dah an rak hman, tihi a tihchiah in an hngal kho lo. Cucaah Hebrew scholar Grätz nihcun, hi biafang sullam hngalh hi Pathian nih a kan sianh lo. Zeicatiah hihi Jeruslem temple chung choir satu hna nih, Pathian sunparnak peknak caah an rak hman mi le Jeruslem biakinn lawng nih a pek khawhmi thilsunglawi a si caah, Church le synagogue nih kan hman ve khawhnak hnga lo a sullam thuh kanh kan si, tiah a rak ti. Sihmanhsehlaw "selah" a sullam si dawh bik in hmuhmi le ruahmi cu an um ve ko. Cucu a tawinak in hun zoh hna u si law, Baibal chung i hman an sinak context he aa tlak le tlak lo zong kan mah ciote in ruah chih pah i zuam hna u sih. 

A. Baibal Ah "Selah" A Langhning

Hebrew Baibal ahcun, Genesis in Malakhi karlak ah "Selah" timi hi 74 a lang. Cu chung ahcun, 71 cu Psalms chung ah a si i a dang 3 cu Habukkuk cauk chung ah a si. Hi "selah" biafang an langhnak Baibal cacang tete zoh tik ah, (eg. Psalms 3, 24, le 46:, 55:19, 57:3, le Hab. 3:3, 9, 13) catialtu nih Pathian sin i an i lawmhnak a thuk taktak in an chim caan ah an hmanmi siseh law a dawh. Hi ruang ahhin, Hebrew scholar cheukhat nih, "selah" timi biafang hi "haleluijah" timi biafang nih a aiawh, tiah an ti phah. "Haleluijah" he an hmannak aa lo ngai ngai. 

B. "Selah" Biafang Sullam le Hmannak Ruang

Kan chim cang bantuk in "selah" biafang sullam kong ah thiamsang pawl chimmi aa dang pah cio. Aa dangmi chung ah, mi tampi nih an i hrawm khawhmi pakhat cu "hun i din ta law, Bawipa thangthat tuah" tihi a si. Hihi scholar cheukhat nih an chim mi a dang pakhat he aa pehtlai ngai. An chim mi cu, " 'Selah' timi biafang hi Syrian Aramaic nih thlacamnak ah an hman mi bia thuk pakhat in aa thawk mi a si. Cu biafang cu, minung nih Pathian thangthatnak caah an hman khawhmi biafang vialte lak ah a sang bik mi biafang a si", tiah an ti.

Hi bantuk in an chim mi sullam phun hnih kan hun peh tik ah, a chuak mi cu "minung nih a ti khawh mi vialte lak ah, a sang bik hmang in, Bawipa a thangthatnak biafang a si" ti khawh a si. Hihi a sullam taktak zonga si hrimhrim lai, tiah zumh awk a tlak ngai ngai. Zeicatiah, "selah" timi Hebrew holh in a ratnak biahram hi "cala" a si, tiah zumh a si. "Cala" cu "thlai (cuai thlai), a rihzan tah" tinak a si. Baibal chan lio ahhin, thil pakhat khat (eg.rawl, phaisa) a man hngalh an duh tik ah, a  cuai in an rak thlai. Hi thil nih a fiangter mi cu, Jeruslem biakinn choir hruaitu nih Pathiang thangthatnak hla an sak lio ah "selah" tiah a au ahcun, nan hlasak vun ngol ta u law, Pathiang thil tuahmi a lian ngan ningzia hi a cuai hun thlai ta hmanh u, a ti hna tinak khi a si.  

A sullam phunphun an chim cio mi, dihlak fonh tik ah "selah" timi hi cu "hi kaa zawn hi felfai te in hun ruat ta hmanh u, sunparnak le thangthatnak vialte lak ah a ngan bik pek awk aa tlakmi Bawipa a sinak nan hmuh lai" ti leikap khi a chim duhnak a si ko. 

Asi ahcun, nihin zumtu hna kan caah "selah" nih zei sullam dah a ngeih ve? Kan chim cang bantuk in, "selah" timi Pathian bia thiang, Baibal ca kan rel caan ah a sullam ruat lopi in kan rel tawn mi vialte le Pathian hla thiang kan sak tik ah, a sullam ruat lopi in kan sak tawnmi vialte a remhtu ding khi a si. A kan hruaitu hna nih, zapi hmai in "selah" tiah chim hna hlah hmanhsehlaw, Baibal Ca Thiang kan rel caan le Pathian hla thiang kan sak caan poah ah, kan lung chung te  te in "selah" tiah kan mah le kan mah  i ti peng hna u si law, a sullam ruat bu te in rel le sak i zuam hna u sih. 

"Hallelujah" Tihi Thlarau Holh A Si Hlei Maw?

Biadomhnak

Thawngtha chimtu cheukhat nih "Hallelujah" ti cu van holh a si, khuachia nih an tih, teinak petu a si, tiah a phunphun in an chim tawn na theih bal ve theo lai. Micheu khat nihcun, "Hallelujah" ti cu Thlarau thilthup ah kan ruah i a tih in kan tih ve. Cu nak in khua ruah har chinchin a si rihmi cu, "Hallelujah" tihi kal sual ah a ruatmi zong kan um rihmi hi a si. Asi ahcun, "Hallelujah" ti cu zeiset dah a si i, zei bantuk sullam dah a ngeih? timi tawi te in hun zoh tuah hna u sih.

A. "Hallelujah" Timi Biafang A Chuahning

"Hallelujah" timi hi Hebrew biafang pahnih "hallelu" le "Yah" timi fonh in a ra mi a si. "Hallelu" ti cu "hallal" ti in a ra mi a si i a sullam cu "thangthat" tinak a si. Hi ka ahhin nawlpeknak (imperative) in hman a si caah, "thangthat tuah u" tinak khi a si. Cun a pahnihnak biafang "Yah" timi hi cu "YHWH" ti in a ra i "Pathian min" a si. Baibal chung ah Pathian min tampi a um. Cu lak ah, "YHWH" timi hi Judah mipi nih Pathian an auhnak min le an tihzah bikmi min a si.

Hi biafang pahnih fonh i a sullam cu "Bawipa cu thangthat tuah u", tinak a si. Sihmanhsehlaw "Hallelujah" timi hi ningcang lo deuh in kawmhmi Hebrew biafang (Hebrew Idiom) a si caah, lakhruak in Bawipa thangthat tuah u, hun timi nih a sullam dihlak a tlinh khawh deuh lomite a um.'Lunglawm te in thangthat, asilo ah, Pathian ah i pawrhlawt', tinak khi a si. Hebrew scholar cheu khat chimning le bang ahcun, 'Hallel=thangthat' timi biafang hi "hrut ngai le molh ngai in thil a tuahtu hna pawl chimnak zong ah hman a si", tiah an ti.  

B. Baibal Chung Ah "hallelujah" a langhning

Hebrew Baibal Chung Ah, "hallelujah" tihi 24 a lang. Psalms 111-117, 145-150 karlak ah khin voi 24 kan hmuh. Cun Greek holh in tialmi Baibal, Biathlam 19 ah khin voi 4 kan hmuh ve. Psalms chung i a hmanning zoh tik ah, Psalm catialtu nih hi biafang hi mizapi kha hma khatte ah Pathian thangthat ding in fawrhnak caah a hman deuh. Psalms 113-150 karlak hi "Hallel Psalms" tiah auh a si. A sullam cu thangthatnak hla, tinak khi a si ko. Hi thangthatnak hla an sak caan ah hin, an hla sin ah, Israel mipi nih "hallelujah" tihi an rak sak chih tawn mi a si. 

C. Chanthar Zumtu Pawl Nih "Hallelujah" Kan Hmaning

Protestant Khrihfabu tampi ahcun, "Hallelujah" ti le "Bawipa cu thangthat si ko seh", tihi aa tluk te in an cohlan veve hna. An pahnih in, Pathian thangthatnak le Pathian sin i lunglawmhnak langhternak caah aa tluk te in hmual an ngeihter hna. "Hallelujah" va ti theng nih zei sullam thuk hlei le thlarau thil deuh hlei a chuahpi in an hmu lo. Zapi hmai in, mizapi hruaitu nih "kha...'Hallelujah' kan ti hna lai" tiah ti len hau lo in mi pakhat nih, a duhmi le a hngah pengmi thil a hmuh tik ah, aa lawmh tuknak Pathian sin ah a langhternak a si awk a si ko, tiah an ti.

Sihmanhsehlaw protestant khrihfabu pawl chung in denomination cheu khat le zumtu cheu khat nihcun, "Hallelujah" na ti ahcun na dam lai, "Hallelujah" na ti ahcun khuachia nih an zam tak lai, "Hallelujah" ti cu van holh a si etc. tiah a phunphun in an chim lawng siloin cu bantuk cun an hman taktak fawn. "Hallelujah" au ruang i khuachia an zam le zam lotu cu, an mah khuachia le thiang thlarau lawng nih an hngalh khawh mi a si.  

Asi ahcun, "Hallelujah" cu kan hmang lai maw, hmang hlah? Baibal nih nawl a kan pek mi a si caah, lunglawm tein kan hman awk a si ko. Baibal chung i hman a rak sining zoh tik ah, a caan ahcun hla hruaitu nih, "Hallelujah" ti hna u sih" a ti hnu ah mizapi nih a hun chim ve caan zong um dawh in a lang. Cucaah, a hmun le caan a rem ko ahcun, pum in a si zong ah, a bu in a si zong ah, "Hallelujah" ti hman hi zumtu nih thlirit ah kan chiah awk a si hrimhrim lo. Sihmanhsehlaw "Hallelujah" timi ahhin thlarau thawnnak power a um, hei ti phun in tanbo hman in hman awk tu cu a si hrimhrim lo. 

Zumtu nun in Thiang Thlrau thawnnak a chuahter tawntu cu biafang (eg. Hallelujah) men si lo in, thlacamnak le a nawl zulhnak in punghman te i kan nun Pathian sin kan peknak tu hi a si deuh. 

Pathian sunparnak ca a si ko ahcun, "Hallelujah" cu kan mah diriamhnak cio te in hman awk a si ko. Kan hman tik ah, a cunglei kan langhter cangmi a sullam belte philh lo a bia pi. Cun, kan mah bantuk in a hmang kho ve lo mi hna zong nih "hallelujah" timi biafang theng hman lo zong in, keimah tluk te in Pathian an thangthat khawh ve ko, zong philh lo ah a tha.     

Antichrist Nih Mi Hlengtu Ah A Hman Mi: Naal Prophet

Biadomhnak: 

Kan hnulei ah "Antichrist" Timi Hi Hodah A Si? Zeibantuk Dah A Si? timi kan zoh cang khah! Kha, Antichrist pa nih khan a party ah mi tampi an luh khawhnak hnga, biaknak lei in minung pakhat hman dingmi a ngei. Cucu Naal Prophet (or) the false prophet, tiah Baibal nih a auh. Kan Baibal chung thil umtuning a langhning ahcun, antichrist timi pa hi ramkhel (politic) leikap in sidawh a si. Sihmanhsehlaw vawlei cung dihlak uktu ding a si caah, ramkhel leikap cawlcanghnak lawng in a rian a tlinh kho lai lo. Cucaah, biaknak vawlei hip piaktu dingah, bawmtu minung pakhat Naal  prophet a ngei lai, tiah kan Baibal nih fiang tein a chim. Hi hna pahnih kutsih in rian an tuan khawh hnu ahcun, vawlei cung minung cu  an duh zongah duh lo zongah, an kut tangah an um  a hau cang lai: cucu Baibal cawnpiakning in, Satan saduhthah cu a si!

Ramkhel vawlei in a rak chuak dingmi antichrist kong ah hngalh fiannak ngeih kan herh kan ti cang bantuk in, biaknak lei in a hung chuak dingmi Naal prophet pa kong zong ah hngalh fiannak ngeih kan herh ve. Cucaah, "The False Prophet" timi  hi hodah a si? Zeibantuk Dah A Si? timi hi tutan cu kan zohti tuah hna lai.

Ni Donghnak Naal Prophet Kong Kan Hngalh Khawh Tawk 

 Baibal based: (Biathlam 13:11-12; 19:20)

1. "Tufa bantuk in kii pahnih a ngei lai": Baibal chung hmun tampi ah Jesuh Khrih hi "tufa" he tahchunh a si. A sullam cu nidonghnak ni Satan hman mipa, Naal prophet hi a hung chuah tikah, vawlei cung misual khamhtu Jesuh Khrih muisam in a hung chuak te lai, tinak a si. Tihnung ciapi in a chuak lai lo! Baibal nih "tufa kii" a timi hi, lu cung i kii vaa bunh khi a chim duhnak a si lo. "Kii" timi cu nawlngeihnak (or) thawnnak hmelchunhnak a si.  

Matthew 7:15 ah Jesuh nih, "Naal prophet pawl an rak chuah lai caah i ralring u. An nih cu tufano bantuk in nan sinah an ra lai sihmanhsehlaw an lungthin cu cenghngia bantuk an si" tiah a rak ti bantuk khan a si te lai. Tufano bantuk i aa umternak hlennak caah hmang in, mizapi a hlen te hna lai.

2. "Satan bantuk in bia a chim lai": Satan bantuk in bia a chim lai, timi a sullam cu a cung nawl ngeitu pa Satan duhnak bia lawng a chim lai, tinak khi a si. A bia chimpiaktu Satan nih minung lungthin chungah, a bia chimmi cu hmual a ngeihter lai. Biaknak lei in a hung chuak fawn ttung, zeitindah Satan bantuk i bia a chim ahcun mizapi nih an zulh duh lai, kan ti khawh men. Sihmanhsehlaw Satan cu zeitikhmanh ah biaknak a dohmi a si bal lo. Biaknak i a chungmuru thawnnak tu a dohmi a si zungzal. Pathian biaknak hmun ah um ko ttung in biaknak kong taktak ruat bal ttung loin mi va tuah aa tim mipa a si. 

Hi kaa zawn teah ahhin, nihin Khrihfa hruaitu tampi zong Satan nih a kan thluk lengmang hi mu. Ni donghnak Naal prophet cu biaknak chung ah hruaitu minthang a si hnu ah vawlei thisa lei in kan ruah-tuak a herhmi thil kong lawngte a aupi i a dirpitu a si te lai (Rev. 17). Cucaah zapi cu a hloh te ko hna lai.

3. "Naal prophet nih Antichrist nawlngeihnak a hman lai": A sullam cu, hi pa hi mi vialte nih mi cungnung le zulh awk tlak ah an ruah i an zulhnak hnga, antichrist nih nawlngeihnak a pek lai i amah aiwah in a cawlcanghnter lai, tinak khi si.

4. "Naal prophet nih miphun vialte cu antichrist a biakter dih hna lai": Hihi aa tinhmi le a rianttuanmi phichuak cu a si lai. Hi rian lim khawhnak caah a hmanmi hriamnam cu Satan sin in a hmuhmi biachim khawhnak le antichrist sin in a hmuhmi nawlngeihnak hna hi an si lai.

II Thessalon 2:9  ah kan hmuh bantuk in, atu kan chimmi Naal prophet le antichrist hi kum sarih harnak chungah thil khuaruahhar phunzakip tuah khawhnak thawnnak pek an si lai. An kaa in an chimmi kha, an tuahsernak in an fehter lai i an thil tikhawhnak cu an nawlngeihnak nih hmual a ngeihter. Cucaah, a min men zumtu pawl caah cun, an kut chung in luat khawhnak lam a um ti lo. 

Kan ruahchih dingmi cu hi hna pahnih nih vawlei cung hi bantuk in rian an ttuan hi mithianglawr (rapture) dih hnu ah a si lai. Mithianglawr hmanh ah aa tel kho deuh ve lomi caah cun, hi hna pahnih hmai ah mitampi tanhtu a ngei ti lomi Jesuh min va ttanh i a caah ka nunnak ka pek lai, va ti khawh hi cu thil harsa ngaingai a si. Sihmanhsehlaw hi lio caan ah zungzal nunnak co khawhnak lam um chun cu, Jesuh Min (zumhnak) ruangah thihnak (martyr) tuar lawng a tang cang ai lai. Hi kaa ah khin cun, khamhnak hmuh khawh a si lo, ti tluk khi si ko cang! 

Hoi dawt hna atu hi, Jesuh tanhtu le zumhnak lei karhlannak ah hiptu tampi kan ngeih lio caan le awlte in khamhnak kan co khawh caan a si. Nihin hi kan caah khamhnak hmuhnak caan tha a si. 

Khamh hnangamnak na ngei cang maw?

Ruah awk: Biaknak lei ah, hruaitu kan si cuahmah buin Satan nih mihlengtu ah a hmanmi (Naal prophet bantuk) si khawh a si.

Barack Obama Hi Antichrist Cu A Si Maw?

Biadomhnak:

Atu kan chan minung lakah, khrihfa hna nih antichrist si khawhnak lam ngei in an hmuhmi minung lakah cheukhat hna cu  Rasia president Vladimir Putin, Princes William, Pope Francis le US president Barack Obama hna hi an si. Hi hna lakah, antichrist si khawhnak lam ttha cem ngei ah ruahmi cu US president Barack Obama hi a si. Google ah “Is Barack Obama Antichrist?” tiah va ttial law, mi tampi nih Obama antichrist ah an ruahnak a ruang phunphun na humh ko lai. Ruah awk a um ngai.

Kan va dik ah maw, kan va palh ah maw, vawlei cungah antichrist rianttuannak hngalh khawh cu khrihfa hna kan rian a si ve ko caah, atu tan cu kan nih Asia ram minung hna zong a kan dirkamhtu le ruahchannak thar a kan petu US president Obama hi, a chuak dingmi vawlei uktu bawipa, antichrist cu a si maw? Zeiruangah dah mi tampi nih a si, an ti? timi pawl kan hun zoh tti tuah hna lai. 

A. Barack Obama Antichrist A Si An Tinak A Ruang:

1. Vawlei Cung Ram Dihlak He Hoikomhnak Sertu A Si 

Vawlei cung president vialte lakah a sang bik le vawlei dihlak president bantuk in zohmi cu US president hi a si ko. Cucu United States (US) nih kan vawlei influence a tuah khawh tuk ruangah a si ko, a tawinak in chim ahcun. US ram ahhin president thlennak 44 a um cang i president rian hi minung 43 nih an ttuan cang. Hi vialte president cawlcanghning le Obama cawlcanghning hi aa dannak phun tam ngai a um. A hleice tein, ram dang he pehlaihnak policy a ngeihmi hi a phun dang ngaingai. An nih nihcun vawlei cung ram vialte he hoikomhnak ser, tthanchoter i an dihlak in US miaknak le tthanchonnak chuahtertu ah canter hi a si. Hi bantuk tinhmi a ngeih caah hlan lio US president nih an tlawn bal lonak ram tampi ah a tlawng i hoikomhnak hram a ser. 

President a ttuan chung 2009 in 2015 March thla tiang ahhin, Obama nih vawlei cung ram 48 a tlawn cang. Hi ahhin, Vatican City le West Bank a tawnnak telchih a si lo. Cun, US ram chung ummi state 50 chungah 48 a tlawn cang: a tlawn rih lomi cu South Dakota le Utah state lawng an si. Cun khuaruah har awk a si mi pakhat cu, vawlei cung ram dihlak le miphun dihlak ti awk nih, a tlangpi in, an cohlan i an tlaihchan dihmi hi a si. Obama nih a kalnak poah ah daihnak le rualremnak kong ko hi a chim zungzal. 

A rak chuak dingmi Antichrist kong chimnak ah kan hmuhmi pakhat cu, Antichrist nih vawlei uk ding in a hung chuah tikah daihnak rianttuannak in hma lak aa thawk lai, tiah fiang tein kan hmuh. (I Thes. 5:3). Hihi, Obama Antichrist ah an ruahnak a ruang pakhat a si.

2. Illuminati Pawl Chuahmi Video Nih Aa Timhmi Tlingtertu A Si

Illuminati timi cu nihin kan vawlei ah a thup in Satan caah rian a ttuanmi Lucifer bu an si. Hi hna hi an biakmi Lucifer nih hmailei kong hngalh khawhnak hna tampi a pek ve hna. Hi hna pawl nih 1871 lio ah vawlei cungah a tlung dingmi ralpi pathum kong an rak chim chung. Cu ralpi pathum hna lakah pahnih (world war I&II) cu an chimning tein, an tling cang. Hi kong hi, hmasa ka capar “ISIS Sining Nih Baibal Chimchungmi Donghnak Ralpi Mitthlam Ah A Cuanter Ngai” timi chungah ka langhter cang. 

Hi Lucifer group hna nih hin, Obama president a tlin hlan kum 15 hrawng khan America president hi video chungah minak (black) in an rak cuanter peng cang. Cu bantuk movie hna lakah cheu khat cu, Terry Crews  nih president lem a cannak “Idiocracy”, Morgan Freeman nih pathian lem a cannak “Bruce Almighty” movie etc. 

Hi bantuk in, minak pawl nih president an ttuannak movie chungah   Illuminati nih vawlei thar kalning (new world order) timi an ruah chung cangmi an langhter hna, ti a si. Illuminati pawl nih new world order an timi hi, vawlei caan thlennak khi a sawh duhmi a si. 

Cu an movie chung ah an rak chim chung bantuk tein, 2009 ah minak (black) Obama cu US president ah a hung chuak taktak. Cu lawng siloin Obama nih kan vawlei ah thlennak (thil thar) timi chuahter ding kong a chim peng fawn. Cucaah, Obama cu Lucifer bu (illuminati) pawl nih chim chungmi tlintertu ah mi tampi nih an ruahnak a si.

3. A Min Nih Khrih Dodaltu A Sinak A Langhter

Lunghrinhtu pawl nih a min kong an kherhlainak ah thil mak deuh pakhat an hmuhmi a um. A min hram “Barack” timi hi Hebrew biafang "barak" tiin a ra mi a si. A sullam hi hawih hnih in a um: “Pathian sunparnak pek (asiloah) Pathian minchiat” tinak khi a si. Atu America president, Barack Obama hi zoh tikah Pathian sunparnak peknak in, Pathian minchiatnak petu deuh in hmuh a si. Zeicatiah, zeitikhmanh ah onh bal lomi same sex marriage a onh, biaknak a kalpi ning hi pluralism a si i zei bantuk biaknak poah dirhmun khat in a hmuhmi a si (Pathian timi hi biapi ah a chia lomi a si). Nihin ni tiang, khrihfa a si tak tak le si taktak lo ah mipi an buai peng ko rih! CBS news ttialtu Mark Knoller chimning ahcun, kum 5 dengmang president a ttuan chungah voi 18 lawng aa pum rih. President Bush kha, kum 8 president a ttuan chungah voi 120 aa pum, ti a si. 

Chim duhmi cu a rianttuannak ah, Pathian sunparnak peknak lei kap si loin a mah min thatnak leikap lawng tein a cawlcang. Cucaah, “Barack” timi min sullam pahnih lak pakhat deuh “pathian minchiattu” timi he hin a nuning aa zul, tiah an ti. 

Rev. 13:1 ah, “sahrang lu cung ahcun Pathian minchiatnak min a um lai” tiah a timi kan hmuh ve. Cucaah, Obama hi a min nih a langhter bantuk in antichrist si dawh a si ko, ti zongah an ti fawn.

4. Baibal Chungah Chimchungmi Vawlei Uktu Pa He An Cawlcanghning Aa Khat

Rev. 13:5 “Sahrang cu thil lian ngan chim khawh le Pathian nihsawhnak bia chim khawhnak kaa kha pek a si” (English), tiah kan hmuh. Vawlei cung president vialte lakah hin, Obama hi bia chim thiam bik le biachim in minung lung la kho biktu pakhat a si ve. Cu lawng siloin, a mah hrimhrim nih thil liangan chimtu ka si aa ti ko. Cucu “thlennak/thilthar” ka chuahter lai a timi ah khan a si.

Kan peh lengmang ahcun a sau tuk lai caah hi vial hin ngol ko rih u si mu. Pathian miphun, Israel ram he pehtlai in, a lungput an lunghrinhnak, a pumpak biaknak dirhmun (zumhnak kong) ah an lunghrinhnak le a dang dang vialte cu, a dikthlar in kan ttial ti lai lo.

Khah, a cunglei kan langhtermi hi mi tampi nih Obama antichrist a si, an tinak a ruang pawl an si. Hi catialtu keimah pumpak nih zeitindah ka hmuh, timi cu caan kan ngeih ahcun a hnu ah kan peh tthan te lai. 

"Antichrist" Timi Hi Hodah A Si? Zeibantuk Dah A Si?

Biadomhnak:

Kan Baibal ah antichrist kong hi zeimawzet a chim ko nain khuazei in dah a chuah lai i, zei miphun dah a si lai, ti cu pakhat hmanh a chim lo ai. Hi pa chuahnak kong hi, khrihfa mi hna kan caah theih a herh tukmi le a biapi tukmi a si fawn ttung. Cucaah, hi pa kong ahhin mi tampi nih an ruahnak phunphun an chim cio tawn. Hi an ruahnak an chim tawnmi pawl le an chimnak a ruang cu hnu deuh ah, fiang deuh in, kan zoh te lai. Atu tan cu Baibal nih hi pa sining kongah a chimmi tampi lak ah tlawmpal a tawinak in hun langhter kaa zuam lai.

A. Hodah A Si?

Antichrist cu, Jesuh Khrih rat-tthannak (second coming) hlan deuh teah, daihnak phawrtu bawi lem cang in, vawlei a uk i biaknak phung vialte a hrawh dih hnu ah, Pathian dirhmun ah aa chia i, a donghnak ah Jesuh khrih hrimhrim nih a kaa chung chuakmi mei in a thah te dingmi, Satan celhcihmi pa a si. Hi pa a chuah i kan vawlei ah uknak a lak khawhnak hnga, atu ah Satan nih vawlei cung ah a thli tein rianttuan a thawk cang (II Thes. 2:7)

B. Zeibantuk dah A Si? 

"Anti" timi doh (or) dotu, tinak a si. "Christ" ti cu Jesuh Khrih, tinak a si ko. Cucaah, antichrist timi cu "Jesuh Khrih dohtu" tinak khi a si ko. Antichrist  a chuahnak ding ah, zeitluk dah aa duh i zeitikset ah dah a hung chuah lai, ti cu hngalh a si rih lo. Sihmanhsehlaw ni nikhat cu a rak chuak hrimhrim lai. Cucaah, kan caah thil biapi a simi cu hi mipa (antichrist) a rak chuah tikah zeitindah a chuak cang, ti kan hngalh khawh lai, tihi a si. Phun dang in kan chim ahcun, hi pa chuahnak ding ahhin zeitindah kan vawlei pi aa sersiam, timi hngalh hi kan caah a biapi ngaingai.

Kan Baibal chung ah, antichrist a rat tik i kan hngalh khawhnak ding lam zeimawzet a kan chimhmi a um. II Thessalonians 2:3-4 3 "Ahohmanh i hlenter hna hlah u.

Zeicahtiah cu Ni cu donghnak ral thawhnak a phanh hlan le hell kal ding a simi Miṭhalo Pa a chuah hlanah cun, a phan lai lo. Mi nih an biakmi paohpaoh le Pathian thil i an ruahmi paohpaoh kha a doh lai. Amah cu Pathian timi hna paohpaoh le biakmi hna paohpaoh hna cungah khan aa chia lai i Pathian biakinn chung hmanh ah khan a lut lai i Pathian ka si a ti lai", tiah a ti. Cun, hi pa nuning le ziaza kongah Baibal nih a chim rihmi a dang pakhat cu Revelation 13:5-8 ah a si. Tha tein hun rel tthan hmanh:

"Sahrang cu a ṭhalo tuk hringhranmi thil kha chim onh a si i thla sawm li le thla hnih chung nawlngeihnak ngeih onh a si. Pathian le Pathian min le Pathian a umnak hmun vancung khua i a ummi vialte kha a vawlh a pamh hna. Pathian mi kha doh awk le tei awkah onh a si i phun kip ram kip holh kip le mi kip cungah nawlngeihnak nawl pek a si. Vawlei cung i a ummi vialte hna nih amah cu an biak lai, sihmanhsehlaw vawlei ser hlan in nunnak cauk chung i an min ṭial a simi hna nih cun an bia lai lo, cu nunnak cauk cu thahmi Tuufa ta kha a si"

Baibal nih hi mipa a chuahnak ding kong he pehtlai in a chimmi tete zoh tikah, a fiang mi cu hi pa chuahnak nih hin mizapi a lauter te hna lai, tihi a si. Zeicatiah, a mah kha cungnung bik ah aa chia i mivialte cungah Pathian bantuk ah aa chia. Cucaah a hung chuah lio caan i vawlei minung vialte cu an lau dih te lai.

Martin Luther nih khan amah chan lio Roman Catholic Pope kha antichrist a si hrimhrim cang, tiah a rak ti. Zeicatiah, kha lio caan Pope cu mizapi cungah Pathian bantuk in a rak um i vancung kaiternak nawl le Hell tlakternak nawl tiang ngeitu ah a rak i chia. Cun, 1940 hrawng ah Judah miphun 6 million tluk a thattu Adolph Hitler  zong kha antichrist a si hrimhrim cang, tiah mi tampi nih an rak ruah ve. Sihmanhsehlaw cu cu chan tampi a luan cang i, mi cheu khat nih antichrist an si cang rua, tiah an rak ruahmi cu an rak si lo tinak a si.

Cucaah, antichrist cu a luan cia caan ahcun a chuak rih lo ti a fiang. Atu ahcun, atu kan chan ah a ummi minung chung in maw, asiloah kan tefa hna chan ah a chuak dingmi minung hna chung in maw, kan awrh a hau tinak a si: atu in kan hmai lei caan ahhin a chuak ding a si!

Kan theih a herhmi cu antichrist cu Pathian dirhmun i aa chiah hlan ah hoikom ttha pakhat dirhmun ah aa chia hmaisa, ti a si. Nihin Satan mui a cuangmi le mittha lo, timi hna chung hin a si lo kho men. Daihnak puanzar he mi a lem i vawlei cungpumpi nih daihnak sertu tiah an upatmi hna chung zong in a chuak kho ko.

Cucaah kan kiangkap ah kan Baibal nih a chimmi antichrist hna an um thut sual ah fiang tein kan hngalh khawh hna nak hnga, kan ttial ciami Baibal cacang nih a langhtermi a ziaza kan hun ttial piak tthan hna:

* Daihnak in milungthin lak aa thawk.

* A daihnak biakam a let.

* Mivialte nak sang deuh ah aa chia.

* Vawlei pumpi uktu a si.

* Aa porhlaw, a ruam kai.

* Pathian lei thil paoh a doh.

* Thil lianngan phunphun a chim etc.

Nihin, kan vawlei cungah hi dirhmun a tlinhtu le antichrist a si kho ding ah na ruahmi an um maw?

Note: hi kong hi sau nawn in kan peh rih lai!