Thursday 26 February 2015

Khrih Khamhnak Thawngttha Theibal Loin A Thimi, Hell An Tla Dih Lai Maw?

Biadomhnak:

A hnaa in thawngttha bia theibal loin a thimi paoh Hell an tlak ahcun, a hnaa in thawngttha a theibal mi poah vanram kan kai dih lai, tinak a si ve hnga! Cucaah, hnaa in thawngttha a theitu zong kan dihlak in vanram kan kai lai lo i, theibal loin mualliam mi zong an dihlak in Hell an tla dih hlei lai lo! Khamhnak thawngttha theih/hngalh khawhnak lam hi minung nih phun zeizetdah kan ngeih? Hnaa pakhat lawng  maw...?

Asi ahcun, hi kongah hin zeitindah Pathian nih rian a ttuan kun? tihi tutan kan zoh dingmi cu a si. Khah, tutan cu kan biatung fianternak ah Baibal cacang tam nawnte ka hman lai caah, kan biathlur in na tlau sualnak hnga lo, lungfim tein na rel a hau lai hih!


A. Khrih Khamhnak Thawngttha A Zummi Lawng Vanram An Kai Lai:

Lamkaltu 4:12 kan zoh tikah, “Amah (Jesuh) min thawng  lawnglawng in khamhnak hi hmuh khawh a si. Zeicatiah minung a khamhtu ding min dang zeihmanh vanrang tangah Pathian nih a pe lo”, tiah kan hmuh. Cun, John 14:6 kan zoh tikah, “Keimah sinin dah ti lo cun ahmanh Pa sin an phan kho lai lo”, tiah Jesuh hrimhrim nih a chimmi kan hmuh fawn.  Hi lawng lo, kan Baibal chung hmun tampi ah, Jesuh lawnglawng khamhnak co khawhnak lam a sinak kong tampi kan hmuh. “Jesuh zumhnak thawng lawnglawng in khamhnak co khawh a si” timi hi Judah miphun ca lawngah a si lo. A cunglei Lam. 4:12 chungah khin “vanrang tang=under heaven” timi biafang a hman. A sullam cu, vawlei cung minung dihlak caah van kainak lam umchun cu JESUH pakhat lawng hi a si, tinak a si ko. Zeitluk mifel an si zongah, Jesuh an zumh lo ahcun an caah khamhnak lam a um bak lo! Khamhnak le Jesuh cu, zuu le a mei bantuk in tthen awk a tha lomi an si. Asi ah, Pathian hi lambi tuk luam-man in kalpi a kan timh ttung, aa chuahsual sual lai maw, tiah ruahawk a um. Hun peh rih u sih.


B. Hi Kongah Hin Mizeihmanh Nih Chuanlam Serkhawhnak An Ngei Lo:

Chuahsual nemman hlah! A cunglei a chimmi “Jesuh Min zumhnak Lawng in Khamhnak co khawh a si” timi kongah hin mizeihmanh kan luat lo: vawlei cung miphun dihlak nih kan zulh dih hrimhrim dingmi a si! Paul nih Rom dal khatnak chungah, diknak in bia a ceihtu Pathian lairelnak tangah, minung  sualnak kongah a chim. Hi ca a cakuatmi khrihfabu hi Gentile khualipi Rome khua ah a ummi an si. Pathian sual biaceihnak hmai ah a chuak dingmi pawl kong a chim tikah, Gentile mi hna nih “ziah, kan nih Pathian nawlbia zong zeihmanh kan theih bal ttung lo, zeitindah Pathian nihcun sual a kan phawt khawh lai, tiah an ti sualnak hnga lo, hitihin Paul nih a ti hna. “Aho na si hmanh ah, hi kongah hin chuanlam (excuse) serkhawhnak lam nan ngei lo”, (Rom. 2:1) tiah a ti hna. Pathian nawlbia a thei bal lomi Gentile mi  hna zong nih ichilhnalh khawhnak zeihmanh an ngeih lonak a ruang cu, “Vawlei a ser hram thawkte khan Pathian nih hmuhkhawh a si lomi a sining, zungzal hmunmi a tthawnnak le a Pathian sinak kha, fiang tein a langhter ko cang caah, an nih nih i chilhnalhkhawhnak zeihmanh an ngei lo”, (Rom. 1:20). A hngalh cu an hngalh ko, sihmanhsehlaw an biak duh lo caah a si, tiah fiang tein Rome 1-3 karlak voitampi a kan hmuh.

Minung nihcun, ziah Gentile mi nihcun Pathian nawlbia cauk cu an hnaa hmanh in an theih bal ttung lo. Zeitindah, an theih bal lomi nawlbia hmangin sual phawt an si khawh? tiah biahalnak kan tuah men hnga. Sihmanhsehlaw, Pathian bialehnak cu “Gentile mi nih nawlbia biafang, an hnaa in an theih lo ruangah Pathian nawlbia hngalh khawhnak lam an ngei lo, tikhawh a si lo. Zeicatiah, Pathian nih a nawlbia cu an lungchungah a ttial dih ko cang i, sermi thil hmang in an mit hrimhrim zong nih a hmuhter ko cang hna caah an nih cu sual phawt an si ko lai”, (Rom 2:15), tihi a si. Nawlbia an hnaa theih awk in cawnpiak a simi hna caah cun, Pathian nawl zulh a fawi deuh men lai. Sihmanhsehlaw a hnaa in a theibal lomi hna zong nih Pathian duhnak hngalh khawh tthiamtthiam a si ko, tinak khi a si.  

Hi vialte hi zeiruangah dah ka chim ti ahcun, “Pathian nih Jesuh Khrih thawngin minung lungthin ruahnak kha bia a ceih Ni ah cun hi bantuk hin a si te lai ti hi ka thawngttha nih a chimning cu a si” (Rom 2:16) tiah, fiang tein Paul biatlang kawmnak kan hmuh caah a si. Cucaah, nihin i thawngtthabia a hnaa in a theibal lomi hna biaceihnak umtuning cu hi ka zawn i Gentile mi hna dirhmun he hin aa lo ngaingai mi a si. Kan biaphi kan neih cuahmah ko cang hih!  A dang pakhat in hun zoh ta rih tuah u sih.


C. Biakam Hlun Chan Minung Nih Zeitindah Jesuh An Zumh Khawh?

Vanrang tang minung vialte nih khamhnak cokhawhnak lam kan ngeihmi cu “Jesuh” lawng a si kan ti cang khah! Asiah,  Biakkam Hlun chan minung eg. Abraham te hna nih khan,  zeitindah Jesuh cu an rak zumh khawh? A thih cu chim lo, chuah hmanh a rak chuah rih ttung lo? Abraham vanram a kai ahcun, Jesuh zumhnak thawng in a si ve hrimhrim a hau fawn. Zeicatiah van kainak lam dang a um lo!

A si ee...Biakam Hlun minung zong Jesuh zumhnak bak in, an van an kai ve ko. An nih nihcun, minung sualnak caah a thi te dingmi, Jesuh cuanh in an rak zumh. A sullam cu, an nih nihcun hmailei cuanh in (te lai) an rak zumh i khamhnak an rak hmuh. Kan nih cu hnulei cuanh in (cang) kan zumh i khamhnak kan co hi mu!  Zeitindah, Jesuh nih mivialte caah a tuah te dingmi tlenhnak cu Biakam Hlun minung nih, a zumh awk tiang in an rak hngalh khawh, tihi cu Pathian lawng nih a hngalhmi a si(Deu.29:29). Sihmanhsehlaw Galati 3:8 kan rel tikah, “Cathiang nih thawngttha cu Abraham sinah chimchung a rak si cang,” tiah fiang tein kan hmuh. Galati 1:7 ah “Thawngttha dang timi hi a um lo”, tiah a ti. Thawngttha pakhat lawng a um i cucu “Khrih cu kan sualnak caah a thi; a nithumnak ni ah a tho tthan” ( ICor. 15:2-4) tihi cu thawngttha umchun cu a si, tiah fiang tein kan hmuh. Cucaah, Abraham sinah chimchungmi thawngttha kha  Jesuh nih misual caah a tuahmi thawngttha hi a si ko.

A cang bak rih lomi, le hnaa in theih awk zong a um bak rih lomi thawngttha hngalhkhawhnak a petu hna hi, mivialte te khamhnak hmuh hna seh, ti a duhtu kan Pathian Thiang Thlarau rianttuannak a si ko! Thiang Thlarau rianttuannak cu ramri a ngei lomi a si. A herhtu minung sin poah ah, a herhning poah in (Pathian sunparnak caah) rian a ttuanmi Thiang Thlarau a si. Cucaah, hi Thiang Thlarau nih hin, zeitindah hnaa (ear) in thawngttha bia thei bal lomi hna sinah, khamhnak an hmuh khawhnak hnga rian a ttuan, timi hi minung ruahnak nih phanh khawh lengtiang in a thukmi a si. Asi nain, a ttuan taktak ko, tihi cu alawk a tha lo! Kan hngal kho dih lai lo nain, fiang tein kan hngalh khawhmi chungin tlawmpal ka hun langhter lai i cucu kan biaphi cu a si cang lai.


D. Asiah cun, Khrih Khamhnak  Thawngttha  Theibal Loin A Thimi Hna Cu Ta Zeitin?

Kan Baibal chungah hin, Pathian cu neih law an neih ve hna lai (James 4:8 ), kawl law na hmuh lai, hal law pek na si lai (Luke 11:9) etc. bantuk hi hmun tampi ah kan hmuh. Hi bantuk in, biakamhmi cacang tampi lakah a piangfiang khun in chim a simi cu “,…van cung i a ummi nan Pa nihcun amah kha Thiang Thlarau a halmi cu a pek hrimhrim hna lai”, (Luke 11:13) tiah Jesuh hrimhrim nih a chimmi kan hmuh. Chawva kan hal ahcun, “Aih, um rih! A kan ti khawh. Nupi/pasal kan hal ahcun, “Ai, hngak deuh rih! A kan ti khawh men. Sihmanhsehlaw zeitik caan poah Thiang Thlarau a halmi caah cun “Ai… um rih, a ti bal lo. Lung tak tein a haltu cu le hmuh taktak duhtu hna sin ahcun  an halning tein Pa Pathian nih a Thiang Thlarau in rianttuannak a pek zungzal ko hna.

Thawngttha bia a hnaa in voikhat hmanh a thei bal lomi hna zong nih, Pathian a um, timi hngalh khawhnak cu an ngeih dih cio ko. Hihi Pathian nih minung kan chiattha-thleidannak chungah a chiahmi a si. Cucaah,  Pathian hmuh duhnak a ngei  i, lungtak tein a halmi hna nihcun an hmuh khawh zungzal ko. An sinah a herhning in, Pathian aa lang  zungzal ko. Harnak an tonmi chungin luatnak an hmuhnak in maw, an zaan mang hmang in maw, langhnak in maw, a khawh hna i Khrih he zumhnak in an i ton tiang, Thiang Thlarau nih a hruai peng ko hna: vanram an kai ko lai! Hi bantuk hin Khrih he tontermi zumtu vawlei cung minthangah aa chuahmi tampi an um. Cu hna lakah, India ram Hindu biaknak chungmi  hnaa in Khrih thawngttha thei bal loin in, langhnak in khamhnak a comi “Sadu Sander Singh” (1889),  Africa ram misa ei hna lakah, vanlei au thawng theihnak (langhnak) in khamhnak a comi Samuel Morris (1873) etc. a dang dang tampi an um nain kan chim cawk ti hna lai lo. Khamhnak an co ve ko!!

Sihmanhsehlaw Pathian hmuh duhnak a ngei lomi, a kawl lomi le a hal ve lomi hna cu camping le crusade voitampi a kai peng ko nain khamhnak a co bal lomi hna pawl he hin, an dirhmun aa khat ve ko: Hell an tla ko lai.

Monday 23 February 2015

Chin Ram, Chin Miphun Kilvennak Ah Mipi Rian:


Biadomhnak:
“Kilven” nih aa tinhmi cu himnak (or) hnangamnak a si zungzal. Kan pupa hna nihcun carchih dawtnak he ram le miphun an rak kilven. Khua-ram chuah tak in, miram dangah a pemmi cu, “Mi lo tlau”, an rak ti hna i mah khua le mah ram lengah mual liam mi cu, “Mi van chia”, an rak ti hna. Kan ram cu an rak icarchih i khuazei hmanh chuak tak loin, an rak tthutnenh ko sihmanhsehlaw kan miphun nih himnak le hnangamnak a rak hmu kho lo. Asiah, vahveih/tekdarh chan kum zabu 21th vawlei ahhin, zeitindah Chin mipi nih kan ram le kan miphun kan kilven ve lai? Zeitindah kan miphun nih himnak a hmuhkhawh lai? 

Kan pupa nih kilvennak ah an rak hmanmi carchih dawtnak lengah ttuanrualttinak, fimthiamnak sang le dinfelnak chap  u silaw, nihin kan miphun le kan ram nih himnak a hmuh rua hnga, tiah ka ruah. Cucaah, Kan miphun kilvennak caah Chin mipi nih kan ichap a herhmi rian  tthen thum in ka hun langhter tuah lai:


A. Ram Chung Chin Mipi le Ram Leng Chin Mipi Ttuanrualttinak Lam Fakpi In Kan Kawl A Herh:

Nihin kan Chin Miphun cu ram leng le ram chung, tiin tthen hnih ah tthen kan si cang. Hi pahnih kutsih in Chinram sersiamnak lohma cungah dirter hi, nihin Chin mipi kan rian biapi pakhat a si. Kan miphun pale hna nih, “Chin pangpar cu, ram dangah an par cang”, an ti tawn. Ram lengah Chin mipi pangpar bantuk in kan par lio ah, kan Chinram khuate ahcun puai caan rawl dangtu, nungak tlangval hmanh an um ti lo. Tlangrian ttuannak ah rian-nam tawntu pasal ttha vialte, ram leng an chuak dih cang. Uknak tthalo nih a nenh hna caah, fimthiamnak mangttam nih hmailei kong thukpi tiang ruat kho loin, a ttemttawn hna. Cucaah, Chin Miphun dihlak nih kan ngeihchun ram, CHIN RAM sersiamnak le kilvennak ah an thazang a der ngai ngai. Zeithil tuah hmanh, an mah tein an ngamh ti lo. A bu in, rian pakhat khat ttuannak kong an ceih poah ah, “Ram leng unau…”, tiin  bia an donghter  zungzal. Cucaah, nihin Chin mipi nih kan ram le kan miphun kilvennak caah kan herh bikmi cu, ram chung Chin mipi le ram leng Chin mipi ttuanrualttinak tampi in, ngeih khawh hi a si.  
Hi ttuanrualttinak hi, Chin cithlah pumpak cio lungthin in aa thok lo ahcun a bu ttuanrualttinak lawng nih, tlam a tlinh kho lai lo. Mibu le mibu ttuanrualttinak nih zatlang tthanchonnak a chuahter, chungkhar le chungkhar ttuanrualttinak nih khuatlang tthanchonak a chuahter i, pumpak ittanpinak nih chung muru tthanchonak a chuahter! 

Cu caah cun, Chin mipi nih kan ram le kan miphun kilvennak rian hi, kan mah he aa nai bik, kan unau le kan chungkhar cio sersiam le kilvennak in kan thok a hau. Chungkhar kilven hi, ram le miphun kilven a si! Chungkhar pakhat ttha tein kilvennak ah chawva a herh bantuk in, ram ttha ummi Chin mipi hi ram chung dirhmun sersiamnak caah kan biapi ngaingai. Ram nuam le ram ttha kan ummi nih hin ram harsa ummi, Chin ram kan chungkhar le kan khua cio sersiam duhnak lungthin ngan chinchin in, a kan ngeihter awk a si. Nehemiah kha, vawlei cung khuaruah har thil pasarih lakah aa telmi hanging Garden a umnak hmun sui khuapi, tiah auhmi Babylon khua hmanh ah a nuamh biknak, siangpahrang inn chungah a ummi a rak si. Asinain, a umnak hmun a nuamh tukmi nih a rawk cangmi, Jerusalem a chungkhar sersiam duhnak lungthin fak chinchin in a rak ngeihter. Ram pakhat kilvennak rian hi, ram fale hna pumpak nun in aa thawkmi a si! Cucaah, Chin ram le Chin miphun kilvennak ah Chin mipi kan rian pakhatnak cu kan mah chungkhar cio kilven i ram chung le ram leng mipi nih, a bu in kan ngeihmi ttuanrualttinak dirkamh le ttawnter hi a si.


B. Chin Ram le Miphun Sersiamnak Ah A Herhmi Fimthiamnak Kan Umhmun Cio Ah Kan Kawl A Herh:  

Kilven timi cu, a um ciami thil tlau lo dingin kilven deuh khi a si nain kan nih Chin miphun caah cun, kan ngeih ciami kilvennak hmanh in thil ngeih a ngei vemi ram le miphun serchuah hi kan rian ngan  deuh ah a cang. Cucaah, zeitindah cu bantuk ram cu kan ser lai, tihi fakpi in kan ruah a herh cang. Kan ram sersiamnak ah Chin mipi nih kan herhmi thil tampi a um lai nain, kan herhmi dihlak a tlai dihtu cu fimthiamnak sang ngeih hi a si.

Israel miphun nih, an pupa ro an ram le an nunphung a dawlh cuahmahtu miphun dang hna sin in, an ram lak tthan i mah tein aa kilveng khomi ram serchuah an timh lio caan ah biapi bik i an rak chiahmi cu, an mipi dihlak fimthiamnak sang ngeihter hi a si. Council for Higher Education nih 1981 kum ah, an miphun kilvennak caah fimcawnnak sang a biapit ning, a tanglei bantuk in an rak langhter:

“Ram pakhat serkhawhnak caah a herhmi thil vialte hi, Fimcawnnak sang (higher education) nih a tlaih dih, tihi kan hngalh hrimhrim a herh. Mah tein aa kilveng khomi ram pakhat nih a herhmi thilsernak sehzung (industry) phunphun ngeihkhawhnak ah a herhmi cu, sianghleirun ah ttha tein cawnpiak asimi engineer le scientist hna an si. Damnak si phunphun serning le chanthar cinthlak ning vialte hna hi, sianghleirun ah ttha tein cawnpiak asi lomi hna ruahnak nih a phanhmi an si lo”. (S. ILAN TROEN, Higher Education in Israel: a historical perspective, page-1).  

Nihin ahcun, Pathian nih ram tthangcho, Europe le nitlaklei ram hmun zakip ah, Israel miphun bantuk in, a kan kuat ve cang. Hihi, Chin mipi pumpak cio nih kan ram sersiamnak caah a herhmi fimthiamnak kawlnak caan ttha ah, kan hman cio a herh. 1948 ah Israel miphun nih an ram an dirhtthan khawhnak cu, an mipi fimthiamnak sang petu 1925 kum i Jerusalem khua ah dirhmi Hebrew University le 1924 kum ah Haifa khua ah dirhmi Technion University hna ruangah a si, ti a si. Hi bantuk in, miphun caah suttung bantuk asimi University a rak dirhtu hna hi, refugee in an umnak ram ah fimthiamnak sang a cawngmi, Austria ram Vienna University in philosophy a dihmi Martin Buber, Geneva University in Chemistry a dihmi Chaim Weizmann, le Germany ram Berlin khua in Journals lei cawnnak sang a dihmi Berthold Feiwel an rak si. Cucaah, Chin ram sersiamnak caah a herhmi fimthiamnak phunphun hi, fimcawnnak a tthatnak hmun ummi Chin cithlah kan dihlak nih, kan ram ah tlunpi cio a herh ve. Cucu, mi pakhat nih miphun huap in a tuah khawhmi thil a si lo caah, kan umnak hmun cio in kan thluak le kan duhning he aa tlak bikmi fimcawnnak lam cio ah, sangpi tiang kan kai a herh. Cu hnu lawngah, kan Chin ram le Chin miphun hi kan him lai.


C. Chin Ram le Miphun Hrawktu Diklonak kan Dirhmun Cio In kan Doh Herh:

Chungkhar pakhat minchiatertu cu, chungtel pakhat sualpalhnak a si tawn i, miphun pakhat muichiatertu cu miphun chungtel pumpak cio nih, kan umnak mibu cio lakah kan tuah ciomi sualpalhnak dihlak fawnh khi, a si ve tawn. Chin mipi pumpak cio kan sualpalhnak nih, kan umnak mibu cio lakah kan miphun min a chiatter lai. Sihmanhsehlaw, kan miphunpi hruaitu hna nih diklonak in rian an ttuan ahcun kan ram le kan miphun dihlak caah hrawktu a si lai! Cucaah, a diklomi  rianttuannak cu Chin mipi pumpak cio nih, kan doh ding kan ral a si! Kan ral cu kan doh lo ahcun, a mah nih a kan dawlh dih ko lai. Cucaah, Chin mipi nih kan umnak hmun kip ah a diklomi rianttuannak hi, kan doh cio a herh. Phungthlukbia 14:34 ahcun, “Miphun a lianhngantertu cu dinnak a si. Sualnak (dinlonak) cu mi zei miphun paoh caah ningzahnak a si”, tiah kan hmuh. Cucaah, Chin ram le Chin miphun a lianhngantertu cu, Chin mipi kan dinfelnak a si ko lai.

Cucaah, Chin cithlah dihlak nih, Pathian pekmi kan dirhmun cio in, dinfelnak kan ttanh i diklonak kan doh a herh! Hruaitu kan si ahcun diknak in rianttuan hna u sih. Chawlet-chawhrawl kan si ahcun, ningcang loin rum duhnak le kan ttuanman asilomi hmuh duhnak lungthin ngei hna hlah u sih. Company, zung kip le factory ah rianttuantu hna zong nih, dinfelnak he kan rianttuan hna u sih. Thawngzamhtu le phungchimtu hna zong nih, biadik le thilhman aupi hna u sih. Chin ram cu khrihfa ram a si bantuk in, a dingfel tukmi Pathian muisam hi kan ram le kan miphun cungah hin vawlei cung miphun vialte nih hmu dih cang hna seh! Bawipa ttih cu sual huat a si bantuk in, diknak ttanh hi Bawipa ttanh a si ve. Cucaah, kan Chin mipi nih kan umnak hmun cio le kan ttuanmi rian cio ah, dinfelnak kan ttanh ahcun Bawipa nih kan ram le kan miphun cu a cawisan ko lai. Rassia ram khi vawlei cung ram lakah a kaubik le thilchuak tam tuk a ngeimi ram asinain , a ttangcho cangmi ram cazin ah aa telkhawhlonak cu, ram fale hna nih dinfelnak an bau caah a si. Cucaah, diklonak nih kan Chin ram le Chin miphun a hrawh sualnak hnga lo, dinfelnak hriamnam he kilven hi, nihin Chin mipi kan rian a si.  








Friday 13 February 2015

Zumhnak Loin Zeitindah, Ngakchia Vanram An Kai Khawh Lai?


Biadomhnak:

A zum kho rih lomi ngakchia an thih tikah, Hell an tla lai maw? timi biahalnak kan tuah tikah mipi ruahnak hi tthen thum in a chuak tawn. Micheu nih an tla lai, an ti. Cun micheu nihcun, zumtu fale cu an tla lai lo i, zumlotu  fale cu an tla lai, an ti ve. Micheu tthan nihcun, ngakchia cu an dihlak in van cung an kai ko lai, tiah an ti. 


Hi kong i, kan zumhning aa dan cionak a ruang cu Baibal nih piang fiang tein a kan chimh lomi, a si caah a si. Sihmanhsehlaw, Baibal nih piangfiang tein a kan chimh lo ruangah a biapi lo tinak, a si hrimhrim lo. Baibal biadang bantuk tein a biapi ve ko. Cucaah, Baibal dihlak nih a cawnpiakning zohkhawm chih in fianter kan hun i zuam lai.


Zumhning Dang Dang Le An Cherhchan:

An tla Lai: Zeicatiah minung Hell kan tlak cu, kan tuahmi sualnak/pumpak sualnak ruangah siloin a sual cia in hrin kan sinak ruangah a si. Hihi, chuahpi sualnak tiah auh a si i, Adam cithlah kan dihlak nih nuhrinnak in, kan i chuakpi mi a si. Cu tangah cun, ngakchia zong an dihlak in sual phawt an si ve. Cucaah Hell an tlak ve a hau ko, tiah an zumh. Hihi, Baibal cawnpiakning in al-awk ah a har ngaingai mi zumhning a si.

Zumlotu  Fale Lawng An Tla Lai: Zeicatiah, I Cor. 7:14 ah “Zeicatiah a zum lomi pa cu, a zummi a nupi thawng in thianter a si i, a zum lomi nupi cu a zummi a pasal thawng in thianter a si. Hitihin rak si hlah sehlaw, an fale a thiang lomi ah an cang hnga; asinain atu cu cohlantlakmi le a thiangmi an si cang”, tiah kan hmuh. Hi Baibal cacang nih hin, zumtu fale le zumlotu fale cu aa dang bak ah a chiah hna: zumlotu fale cu thiang lo a ti hna i, zumtu fale cu cohlan awktlak le thiang, tiah a ti hna. Cucaah zumtu fale an si ahcun, ngakchia cu van an kai ko lai. Nain zumlotu fale cu an kai lai lo, tiah an ti. Hi zumhnak hi cu, a cunglei an langhtermi Baibal cang khat chim lo ah, dirkamhtu cang dang a ngei lem lo. A dirhmun a derthawm ngaingai. An lak cacang zong hi, a context he ttha tein cithlat tikah zumtu le zumtu fale caah khamhnak cokhawhnak lam a kauh deuhning a cawnpiaknak tu a si. Zeicatiah, khamhnak cu theihnak in a rat caah zumtu chungkhar ahcun thawngttha theihnak lam cu a fawi deuh rhimhrim cu mu.

Ngakchia Cu Van Cung An Kai Dih Lai: zumtu le zumlotu fale karlak ah thleidannak zeihmanh a um lo. Zumhnak ngeih khawh hlan ah a thimi ngakchia cu an dihlak in van cung an kai dih lai, tiah an zumh. Hihi, ca tialtu keimah zong nih ka dirpimi zumhning a si. Cucaah, hi zumhning hi zeiruangah dah ka dirpi timi fianternak a tawi fiannak in ka hun tuah lai. Zeicatiah, Adam Sual  Aa hrawm Vemi  Ngakchia cu zumhnak tel loin Zeitindah Vanram An Kai Khawh Lai, timi hi ruahpiak lo awk a ttha lo.


A.  A Zummi Lawng Van Cung Kai Ding, Tihi Pathian Chimmi A Si:

Zumhnak loin van cung kai khawh a si lo, timi le zumhnak lawngin van cung kai khawh a si, timi hi kan Baibal chung hmun tampi ah kan hmuh. Zumhnak (faith) timi biafang  le zumh (believe) timi biafang an chuahnak hram hi Greek holh in “pistis” ti a si. Hi biafang hi, Biakamthar cauk chung lawng hmanh ah voi 243 kan hmuh khawh. 

Hi vialte hi “Pathian bia” tiah cohlan asimi Baibal chung bia an si lawng siloin hi hna lakah Pathian fapa Jesuh hrimhrim nih “Nan zumh ahcun…zumh lo ahcun” tiah a chimmi voi tampi aa tel ve (eg. John 3:16, 14:1, 12:44, Mark 16:15-16). Cucaah, kan hngalh a herhmi cu “Zumhnak a ngeimi lawng van kai ding”, timi hi minung phuah cop men siloin a thok  in a dongh tiang a hmu chung dihtu, Pathian hrimhrim nih a chimmi a si. Hihi, zungzal nunnak le thihnak kong biachattu a si caah mi vialte nih kan hngalh khawhnak hnga, piang fiang tein Baibal in Pathian nih a kan hnalhter i, Baibal rel awk mui a hmu lomi hna sinah a rianttuantu hna thawngtha chimnak in a theihter ve hna. 

Hi bantuk in, theihternak a tuah ko cang hnu ah, a thei ko nain a zum duh lomi hna caah cun  ngaihthiamnak a um ti lo (John 3:18). Hell tlak bak si ko cang! Zeicatiah, zumhnak lawnglawng hi Pathian nih van kai khawhnak lam a kan onpiakmi a si. Baibal a dihlak in va rel law, zumhnak dah ti lo vancung kai khawhnak lam, fiang tein, langhtermi na hmu lai lo: zumhnak thawng lawngin khamhnak co khawh a si (Ephisa 2:8). A si ahcun, step pahnihnak hun zoh rih hmanh u sih!


B. Minung Thihnak le Nunnak Kongah Nawl Ngeitu Zong Pathian A Si:

Luke 21:18 Kan zoh tikah “Sihmanhsehlaw nan lu cung samfa fa khat hmanh (Pathian nawl loin) a tlau lai lo”, tiah kan hmuh. Baibal chung kan zoh tikah “ Thih zat hlan ah Pathian nih a thithermi minung tampi kan hmuh hna. Cun micheu khat cu, thi ding an si ko hnu zongah an nun a pehpiak tthan fawn hna (eg. 2 King 20, Isaiah 38:5). Ka chim duhmi cu, nunnak hi minung nih kan duh caan poah ah kan sauter khawhmi le kan tawiter khawhmi a si lo: nunnak cungah nawl ngeitu cu Pathian a si. Upa nunnak ngeitu zong Pathian a si i, ngakchia nunnak ngeitu zong Pathian thiamthiam a si ko.

Cucaah, zumh khawhnak thluak-lung a ngei rih lomi ngakchia hna thihnak zong hi Pathian hnatlaknak aa tel caah a si. Phun dang in chim ahcun, Pathian nih a thither hna, ti khawh a si. Zumhnak a ngeimi lawng vancung an kai lai, tiah nawlbia a chuah ttung i, a mah lila nih zumhnak an ngeih khawh hlan ah a thihtermi ngakchia hna zungzal hremhmun Hell ah a thlak hna ahcun, kan Pathian hi  a diklomi biaceihtu, Pathian tihnung le Pathian sual a rak si, tinak a si hnga. A mah nih a chuahmi zulhphung, a mah lila nih a buar tinak a si hnga.

I Cor. 14:33, Number 23:19, Titus 1:2, Heb. 6:18 hna kan zoh tikah, Pathian cu lih a chim bak lo….a rianttuanmi ah ikalhnak a ngei bak lomi a si, tiah fiang tein kan hmuh. A hleice tein Heb. 6:18 ah hin, Pathian nih lih a chim khawh lonak hi khamhnak kong he pehtlai in a chim. Pathian nih khamhnak kong he pehtlai hrimhrim ah, a lih a chim bak lo i, a rianttuan ning zong aa kalh bak fawn lo, tihi fiang tein a kan cawnpiakmi a si. Cucaah, zumhnak lawng in van kai ding, a ti caah zumhnak ngeih khawh hlan ah a thimi ngakchia cu Pathian nih Hell ah a thla hna lo hrimhrim lai. Asiah Cun, Zeibantuk Lam In Dah, An Sual Ngaihthiam An Si I Vancung Kaiter An Si Kun?

A si..minung Hell tlak tlak sualnak a kan ngeihtertu hi kan tuahmi sualnak ruang lawngah siloin misual cia in hrim kan sinak ruangah a si. Sualnak he hrin a si ko cangmi kha, keimah nawl a si aipat tiah, ngaithiamnak lam um loin Pathian nih vancung a kaiter kho lo. Zeicatiah, an nih cu a dihmi biaceihtu a si. Cucaah, Jesuh khrih nih vailam cungah sual ngaihthiamnak raithawinak a kan tuahpiakmi kha, vawlei cung minung vialte pumpak cio nih kan tuahmi sualnak phunphun caah siloin kan sinak hrimhrim in, mi vialte nih kan i chuahpimi sinak sual sualphawtnak in luatnak kan hmuh khawhnak hnga catu ah a si. 

Cu ruangah cun, vawlei cung minung hi mi ttha kan si ah, mi chia kan si ah, ahohmanh khamhnak co aa tlakmi kan um lo: misual sinak ah kan dirhmun aa khat dih! Cuca ahcun pei, Ephesa 2:8-9, ah kan dihlak in “Pathian vel thawng lawng lawng in khamh kan si (we are saved by grace through faith) tiah a tinak khi a si cu! Mi vialte hi, Pathian vel thawng lawng in khamhnak a hmumi kan si.

Cucaah, logical tein a hung chuakmi cu zeidah si, tiah cun; ngakchia cu zumh khawhnak lungthin an ngeih khawh hlan ah, Pathian nih a thither hna ahcun an caah van kai khawhnak lam a serpiak hna hrimhrim a hau. Hi kongah Baibal nih indirect in a hmuhsakmi cu, khrih nih mi vialte caah sual ngeihthiamnak thisen a luantermi, a vel kha direct in a hrawmh hna nak thawngin an nih cu vancung a kaiter ko hna lai, tihi a si. Hi cawnpiaknak hi indirect in a dirkamhtu Baibal cacang tampi a ngei nain direct in dohkalhtu Baibal cacang kei nihcun ka hmu bak lo.

Cucaah, ngakchia cu zumtu fa an si zongah, zum lotu fa an si zongah, khrih nih minung le Pathian a kan tthentu chuahpi sualnak ngaihthiamnak caah a thetmi thisen, Pathian vel thawng in an chuahpi sualnak cu a ngahthiam hna caah van kaiter an si ko, tihi Baibal cawnpiaknak he aa rem bik in hmuhmi a si. Hi zumhning hi Baibal chungah tehte a ngei maw?


Ngei e. Ngakchia bawhte van an kai ko, timi tehte Baibal chungah an um ko. Tahchunhnak ah II Samuel 12 chungah siangpahrang David nih a fapa a thih lio ah,” An nih cu a kir ti lai lo, keimah tu a sinah ka kal te lai” tiah a timi kan hmuh. David cu van kai ding hrimhrim (zumhmi) a si caah, a bia chimmi nih a fapa (bawhte) cu vancung ah a kai ti, a fianter. Cun,  Johnah 4:11 kan zoh tikah Pathian nih “Keh le orh hmanh a hngal rih lomi sing khat le sang hnih an umnak hi…..zangfah loin ka um awk a si hnga maw?” tiah zei hngal rih lomi ngakchia cungah zangfahnak a ngeihmi a langhternak kan hmuh fawn.


Biadonghnak

“Pathian vel” timi sullam cu “Khamhnak coawk ah aa tlak lomi minung, khamhnak a pek hna” tinak a si. “Pathian zangfahnak” timi sullam cu “Zungzal hremhmun Hell kal tlakmi   minung, khamhnak a pek hna” tinak khi a si ve. Ngakchia nih van an kai khawhnak cu, Khrih thisen in langhter cangmi cu “Pathian vel le zangfahnak” ruang ahcun a si. Khah, Ngakchiat tein a thimi kong lawng kan ceih, tihi philh sual hlah u mu!


Note: Thawngttha a thei bal bak lomi hna ta, an kai lai maw? timi kan hun peh tthan te lai.

Sunday 1 February 2015

Zungzal Hremhmun Hell, Timi Hi A Um Taktak Hnga Maw?

Biadomhnak:

Zungzal hremhmun Hell cu um hlah seh, ti kan duh cio ttheu lai. Zeicatiah Hell a um ahcun, mizei maw caah tlak sual fawite a si. A um lo ahcun, mivialte caah tlaksualnak a um hnga lo i hnga ngam ngai a si hnga! A si, mitampi nih Hell cu a um lo, tiah an zumh ve takttak. Kan Lairam khrihfa lak zongah, minung nih zalen tuk luammam in sualnak kan tuah sual lai, tiah hlan lio mifim nih “Hell nan tla lai” timi hi sual-tlaihnak ah an hman mi a rak si, a titu an um ve cang. Cucaah, hi bantuk zumhnak nih hin Laimi khrihfa kan nun ah hmunhma a lak chin lengmang sualnak hnga lo, zei ruangah dah cucu an zumh? Cun, hi kongah hin Baibal nih zeitindah a cawnpiak, timi hi hun zohti tuah hna u sih.



A. Hell A Um Lo, Tiah Zumtu Hna Cherhchan:

Dawtnak a ngei, ti lawng hmanh siloin, “A mah hrimhrim dawtnak a simi Pathian nihcun zeitindah a sermi minung cu zungzal hremhmun Hell ahcun a thlak khawh hna lai? Baibal nih Pathian cu dawtnak Pathian a si, tiah a kan cawpiak. Cun, khatlei ah a mah zumlotu poah cu zungzal hremhmun Hell ah tlak an si lai, tiah a kan cawnpiak fawn. Hi cawnpiaknak pahnih hi an pahnih in a hman kho lo: pakhat a hman ahcun, a dang pakhat cu a palh hrimhrim a hau! Zeicatiah, dawtnak  le zungzal hremnak cu a kaltti khomi an si lo.

Cu lawng si rih lo, khrihfa Pathian a zum lomi paoh cu zungzal hrem hmun Hell ah tlak ding, tihi Baibal cawnpiakning a si. Cucu, a hman ahcun khrihfa Pathian hi dinfelnak in biaceihtu Pathian,  ti khawh a si lai lo. Vawlei cungah, khrihfa Pathian theitu le biatu cu minung tlamte lawng an si: khrihfa nak in khrihfa lo, an tam deuh. Khrih thawngtha a thei bal lomi nih zeitindah an zumh khawh lai? Cun, theih bal lo ruangah a zum lomi hna cu, zeitindah zungzal hremhmun Hell ahcun a thlak khawh hna lai? Baibal zong nih, “Zumnak cu Khrih kong thawngtha theihnak in a ra, an theih lo ahcun zeitindah an zumh khawh lai” (Rome 10:17) tiah a chim fawn ttung. 

Cun, micheu vial an zumhnak ruangah van ram kaiter i, zumh khawhnak a ngei rih lomi ngakchia le thawngttha a thei bal lomi vial Hell a tlater hna ahcun Pathian cu, a dikhman lomi biaceihtu a si, tinak a si hnga. Hihi khrihfa Baibal cawnpiakningte a si fawn! “B” kan hmuh tikah, a hmai ah “A” a um, ti kan fiang tawn. Cun, “3” kan hmuh tikah, a hmai ah“1, 2” a um cang, ti kan fiang fawn. Hihi, mirang nih “logic” tiah an auh. Cucaah, dawtnak Pathian nih dawtnak in thil a tuah dingmi chungah, zungzal hremhmun Hell aa telmi hi logic a ciah lo, tiah an ti.


An Zumhning  Zohtthannak:

1. ‘Dawtnak Pathian le zungzal hremhmun Hell’ cu aa peh khomi (logical) a si lo.

2. ‘A zummi lawng van cung kai ding’, timi le ‘an theihlo ahcun, zeitindah an zumh khawh lai’, timi hi a cang kho taktakmi (practical) a si lo. Atu hlan hman ah, thawngttha voikhat hmanh theita loin a thimi mitam tuk an um cang.

3. ‘Zumhnak lawng van kainak lam a si ahcun, zumhnak lungthin ngei kho rih lomi ngakchia le mihrut pawl hi Hell an tlak dih ve a hau. Sualnak ngei lomi zungzal hremhmun Hell ah a thlak hna ahcun Pathian cu diknak (justice) a ngei lomi a si, tinak a si lai.

Dawtnak Pathian nih hi bantukin rian a ttuan ahcun, “Zei sualnak hmanh a ngei lomi Jews lawm ngai in a thattu Hitler nak hmanh in, a sual deuh lai. Cucaah, zungzal hremhmun Hell, timi cu ruahnak (theory) sawhsawh a si: a um taktakmi a si lo. Cu bantuk Hell sertu ah ruahmi, khrihfa Pathian zong hi minung ruahnak (theory) lawngah a um i a taktak ah a um lomi maw a si, asiloah a rianttuanning a dikhman lomi dah a si lai”, tiah Dr. Bradley nihcun a ti.


B. Hell A Um Lo Ahcun, Pathian A UmLonak Tinak A Si Hnga:
Pathian muisam kengin sermi minung zungzal Hell ah an tla lai, timi cu thil ningcang lo a si taktak ko. Asinain, zeiruangah dah an tlak lai, timi kan fian ahcun thil cang kho a si zia kan i fiang ko lai, tiah ka zumh.
Zungzal hremhmun Hell, timi biafang hi Satan le Pathian karlak dohnak in aa thokmi biafang a si. Jesuh nih, Matthew thawngttha chung lawng hmanh ah khin  Hell kong hi voi 20 nak  tam a chim. Matthew thawngtha a donghnak lei ah, zungzal hremhmun Hell cu zeiruangah dah ser a si, timi a fainter. “Nan nih Pathin nih chiat a serhmi hna, kal ko u, Satan le a vancungmi hna caah ser a simi zungzal mit lo mei chungah cun va kal ko u” (Matt. 25: 41). Hika Baibal cacang nih fiang tein, zungzal hremhmun Hell cu minung caah siloin Satan caah sermi a si, tiah a chim. Khah, Hell cu Satan hremnak hmun a si, tiah cun lungthin he aa rem deuh ko cang lo maw? 
Pathian nih, a mah muisam kengin a sermi minung hi Hell thlak dingah a timhmi an rak si hrimhrim lo. Pathian tinhmi cu, minung hna nih an mah duhthimnak tein, biak awk tlak Pathian a sinak an hngalhmi ruangah, rak ka bia hna seh (by force siloin), ti a duh caah duhthimnak (freedom of choice) a rak pek hna. Sihmanhsehlaw minung nih an mah duhthimnak tein Pathian cu an rak hlawt i Satan tu kha an rak i thim (Gen. 3). Satan dirkamhtu ah an rak cang! Cucaah, an mah caah ser a si lomi Satan le a vang cungmi hna pawl hremnak hmun Hell kal ding member ah an cang ve ai. Hihi, minung nih an rak i thimmi cu a si. Cucaah, Pathian nih minung Hell ah a thlak hna siloin minung tu nih Hell tlak an rak ithim tu khi a si deuh. Cucu, duhthim sual cu a si.
Pathian cu dawtnak tling a si bantuk in dinfelnak tling zong a si fawn.  Dawtnak Pathian a sinak hi a dingfelmi Pathian a sinak he an biapitning aa khat. Cucaah, dawtnak Pathian a sinak tam tuk in a hman ruangah, a dikmi Pathian a sinak kha a hrawh awk a ttha bak lo. Dawtnak Pathian a sinak lawng zoh ahcun, an sual ko zongah minung cu zungzal hremhmun Hell ngaingai ahcun a thlak hna awk a si lo, tihi a fawi te. Sihmanhsehlaw, Pathian nih a mah sunparnak petu dingah aa sermi minung hna nih, sunparnak pek cu chim lo:-a ral ngan bik, Satan sinah ttang in a mah dohkalhtu lila ah kan canmi hi cu, a dikmi biaceihtu Pathian a si taktak ko ahcun dan a tatlo awk  a ttha bak lo. 
Thlarau a simi Pathian he pehtlaihnak cu, minung nih kan duhthimnak in kan chah caah, kan puttawk dantatnak cu thlarau thihnak a si ko. Direct hmanh in, Hell ah rak kan thla dih sehlaw Pathian hi sual phawt awk a ttha hnga lo. Asinain, an nih nihcun lungsau thinfual tein thlarau tthalo Satan hremnak ah a sermi Hell in kan luat khawhnak hnga lam dang a kan kawl piak tthan rih. A dinfelnak biaceihnak zung ahcun, Pathian nih man loin luatternak lam a kan hmuh piak kho bak lo. Cun, zungzal hremhmun Hell thlak ding ah le, a kan siang fawn ttung lo. Cuaah, kan dantatnak vialte cu a mah fapa lila Jesuh Khrih cungah a dihlak in a tlunter. Cu dih hnu ah, “Jesuh Khrih ah luatnak lam kan serpiak cang hna, hihi zumhnak rak i lak u”, tiah thawng a kan thanh rih cu mu.Cu hnu hmanh ah, a thei ko nain  zum duh lomi hi cu Pathian leikap palhnak siloin kan mah leikap duthimnak hmanlo ruangah Hell kan tlak a si ko lai. 
Cucaah, zungzal hremhmun Hell le zungzal nunna van ram a ummi nihhin, diknak he vawleipi bia a ceihtu Patian pakhat a um hrimhrim ti a fiangter. Hell le vanram cu, a sermi minung hna nih sertu Pathian sinah kan ttuan man cazin kan pek caan a phan te lai, timi langhtertu an si!
Thawngttha thei bal loin a thimi hna ta, Hell an tla ko lai maw? Asiah, ngakchia le mihrut ta? tihi kan hun peh tthan te lai! 

Note: Baibal chimmi zumhlonak in “Hell a um lo” timi ruahnak cu a chuakmi a si caah hi capar chungah, Hell kong chimnak Baibal cacang tam deuh in ka langhter lonak hi a si!