Friday 31 March 2017

Cinkhua Cithlah Hmun Dang Ah A Ummi Le Degree La Cangmi


A. Kawlram Chung Ah

1. Cinkhua Hakha Ah

Hakha khua ah Cinkhua miphun nih umhmun kan khuarnak cu 1964 (?) in a si. Umhmun a rak kan khuar piak hmaisa biktu cu tleicia Pu Tawk Mang le chungkhar an si. An nih hi A.D 1964 in Hakha khua ah khua an rak sa cang. Cu hnu cun duhsah tein, hun i chap lengmang a si i atu ahcun, Cinkhua Hakha khuasa mi chungkhar 71 an si cang. Hi chung ahhin mah inn te aa ngeihmi chungkhar 52 an si.

2. Cinkhua Hantawady Ah

28-Dec-1980 ah, Cinkhua miphun chung upa cheukhat cu sagaing ramthen, Kangaw peng ah a ummi Hantawaddy khua ah umhmun khuar ding in an rak phan. A voikhatnak ah Hantawaddy khua umhmun khuar ding in aa rak i thawhmi hna cu a tanglei chungkhar 7 hi an rak si:

1. Pu Tum Bau (Dar Sung pa)

2. Pu Do Zam (Dar Nawn pa)

3. Pu Tum Kio (Ngun Cer pa)

4. Pu Hre Kam (Ngun Hu pa)

5. Pu Kil Mang (Mual Kio pa)

6. Pu Buak Kim (Deng Ling pa)

7. Pu Dar Hlun (Dawt Zi pa)

Hi hna lak ahhin, cheukhat cu remrel lonak ruang phunphun ruang ah, Pu Kil Mang, Pu Tum Kio le Pu Hre Kam hna cu laitlang, Cinkhua khua ah an rak kir than. Pu Ram Peng (Ngun Zi pa) zong chikhat a rak pem ta ve nain caan tlawmpal ah Lai lei ah a rak kir colh than. Sihmanhsehlaw caan tlawmpal hnu ah, a kal ciami unau nehhnu zul in a dang chungkhar 3 an hung kal ve. Cu hna cu:

1. Pu Thang Ci (Sia Neng pa)

27-Dec-1982 ah Hantawady an phan.

2. Pu Hrang Kip (Zam Ling pa)

1984 ah kum ah Hantawady an phan.

3. Pu Siang Kung (Sang Hre pa)

An nih hi Chawngkhuah ah an rak um i Chuangkhuah (Aung Hakha) ah an rak um cang nain cozah Hantawady ah an rak thial hna.

Atu March 2016 ahcun, Hantawady khua ummi Cinkhua hringsor dihlak chungkhar 21 an phan cang.

B. Kawlram Leng Ah 

1. Cinkhua America (USA) Ah

America ram ah Cinkhua miphun nih umhmun kan khuarnak cu 2004 in a si. Umhmun a kan khuar piak hmaisa biktu hi Pu Dawt Mang le chungkhar an si. An nih hi June, 2004 ah US ram an rak phan. Hi hnu hin duhsah tein an hun i chap lengmang i atu ahcun, tufa chungkhar dihlak telh in chungkhar tling he a ummi inn 55 le pumpak in a ummi minung 20 an si cang.

Cinkhua miphun chung in America ram ah inn a kan ngeih piaktu chungkhar 19 an si cang. Hi chung ahhin, khua dang pa he aa ummi Cinkhua nu hna chungkhar zong telh chih an si. Cu hna cu a tanglei langhtermi hna hi an si:

1. Pu Van Thawng Lian

2. Pu Tluang Ceu Mang

3. Pu Tun Tun

4. Pu Za Ceu

5. Pu Ngun Hre Ling

6. Pu Kil Hu

7. Pu Ram Cung

8. Pu Khin Mawng

9. Pi Za Sung (pasal khua dang)

10. Pi Tuan Bang (pasal khua dang)

11. Pi Dar Zi (pasal khua dang)

12. Pi Zing Vang (pasal khua dang)

13. Pi Thla Tin Thluai (pasal khua dang)

14. Pi Hlawn Kip Tlem (pasal khua dang)

15. Pi Ni Din Sung (pasal khua dang)

16. Pi Tial Hlei Sung (pasal mirang)

17. Pu Sang Kung

18. Pu Ngun Cung

19. Pu Mg Mg

20. Pi Man Thluai Zing (pasal khua dang)

(Note: Hihi September, 2017 cazin ning in tialmi a si).

America ram Cinkhua miphun hi state 11 ah a tlawm tete cio in an um hna. Khua hmun khat ah tam bik an umnak hmun hi Texas (DFW) ah a si. An umnak state cio he a tanglei bantuk in an min kan hun langhter hna:

1. Pu Ngun Hre Ling Chungkhar (New York)

2. Pu Bawi Peng Chungkhar (New York)

3. Pu Cung Ling Chungkhar (Wisconsin State)

4. Val. Tan Myint (Wisconsin State)

5. Pu Van Thawng Lian Chungkhar (Migchigan State)

6. Pu Tluang Ceu Mang (Migchigan State)

7. Leng Ni Iang (Migchigan State)

8. Pu Ram Cung chungkhar (Indiana state)

9. Pu Van Uk chungkhar (Indiana state)

10. Tun Tun chungkhar (Indiana state)

11. Pu Bawi Lian Hup chungkhar (Indiana state)

12. Pu Maung Maung chungkhar (Indiana state)

13. Lg. Biak Zi (Indiana state)

14. Pu Peng Su chungkhar(Arizona state)

15. Pu Van Ro Cung chungkhar (Arizona state)

16. Pi Sai Tial chungkhar (Arizona state)

17. Pi Biak chin Par chungkhar (Arizona state)

18. Val Ngun cung Ling (Arizona state)

19. Pu David chungkhar (Missouri state)

20. Pu Biak Thawng chungkhar (Missouri state)

21. Pu Ngun chum Ling (Missouri state)

22. Pu Khin Maung (Missouri state)

23. Pi Ester chungkhar (Missouri state)

24. Val. Thawng Ceu (Missouri state)

25. Pu Ngun Hu chungkhar (Iowa state)

26. Pu Sang Awi chungkhar (Iowa state)

27. Salai Tha Bik Chungtei (Iowa state)

28. Pu Cung Nawl (Iowa state)

28. Pi Hlei Vang chungkhar (Iowa state)

29. Pi Lal Than Mawi chungkhar (Iowa state)

30. Pu Robin chungkhar (Minland, Texas)

31. Pu Joshep chungkhar (minland, Texas)

32. Pi Zing Vang chungkhar (minland,Texas)

33. Pi Dawt Hlei Zing chungkhar (minland,Texas)

34. Pi Thla Tin Thluai (minland, Texas)

35. Pu Mang Suan Thang chungkhar (Waco,Texas)

36. Pi Sui Miah chungkhar (Houston, Texas)

37. Val. Lian Mang (Houston, Texas)

38. Val. Bawi Lian (Houston, Texas)

39. Pu Lian Cin chungkhar (DFW, Texas)

40. Pu Lian Cung Thawng chungkhar (DFW, Texas)

41. Pi Ni Din chungkhar (DFW, Texas)

42. Pi Za Sung chungkhar (DFW, Texas)

43. Tuan Bang chungkhar (DFW, Texas)

44. Val. Than Hre (DFW, Texas)

45. Val. Tin Thang (DFW, Texas)

46. Pu Ceu Ling Chum (DFW, Texas)

47. Pi Tial Cin cungkhar (DFW, Texas)

48. Val. Lian Peng Hu (DFW, Texas)

49. Lg. Sui Hlawn Par (DFW, Texas)

50. Lg. Zing Khen Sung (DFW, Texas)

51. Val. Ngun Cung Thang (DFW, Texas)

52. Pu Kil Hu Mang chungkhar (DFW, Texas)

53. Pu Thawng Awi (DFW, Texas)

54. Pu Hram Cung chungkhar (DFW, Texas)

55. Pu Ngun Cung chungkhar (DFW, Texas)

56. Pu Dawt Mang chungkhar (DFW, Texas)

57. Pu Zam Mang chungkhar (DFW, Texas)

58. Pu Sang Kung chungkhar (DFW, Texas)

59. Pi Dar Zi (DFW, Texas)

60. Val. Peng Lian Thang (DFW, Texas)

61. Val. Tun Tun (DFW, Texas)

61. Pi Cer Vang chungkhar (DFW, Texas)

62. Pu Za Ceu chungkhar (DFW, Texas)

63. Pu Zaw Suah chungkhar (DFW, Texas)

64. Val. Cung Thawng (DFW, Texas)

65. Pi Tial Hlei Sung chungkhar (DFW, Texas)

66. Lg. Ni Hlei Iang (DFW, Texas)

67. Pu Ngun Hre Ling (DFW, Texas)

68. Pu Ngun Thawng chungkhar (DFW, Texas)

69. Pu Ngun Bik chungkhar (DFW, Texas)

70. Pi Sung Meng chungkhar (DFW, Texas)

71. Lg. Ngun Bor (DFW, Texas)

(Note: Hihi March, 2016 cazin ning in tialmi a si).


2. Cinkhua Australia Ah

Cinkhua miphun nih Austrialia ram ah umhmun khuar hram kan thoknak hi kum 16 tluk a si cang. Australia ram ah umhmun a rak kan khuar piak hmaisa cemtu hi cu Pu Thawng Nawn a si. An nih hi, 4-Jan-2000 zinglei suimilam 11:00 ah Australia ram a rak phan. Cu hnu ahcun, Pathian nih Cinkhua miphun thlua a chuah i, duhsah tein an hun i chap lengmang. Nihin ahcun, chungkhar tling in a ummi 17, pumpak in a ummi minung 5 an si cang. A milu in 70 lengkai, Australia ram ah Cinkhua miphun kan um ve cang. Chungkhar tling in a ummi 17 hna cu a tanglei langhtermi hi an si hna:

1. Pu Moses Thawng Nawn chungkhar

2. Pu Tin Cung chungkhar

3. Pu Chan Cin Lian chungkhar

4. Pu Mual Hu chungkhar

5. Pu Hran Hnuai chungkhar

6. Pu Zing Peng chungkhar

7. Pu Sang Hei chungkhar

8. Pu Biak Peng chungkhar

9. Pu mang Cung chungkhar

10. Pu Biak Ceu chungkhar

11. Pu Lai Uk Nawl chungkhar

12. Pu Rual Peng chungkhar

13. Pi Cer Hliang chungkhar

14. Pi Zing Hliang chungkhar

15. Pi Ngun Bor chungkhar

16. Dr. Mi Mi Moses chungkhar

17. Pi Mih Nge chungkhar

18. Pi Can Kip Sung chungkhar

19. Pi Dawt Thluai chungkhar

(Note: Hihi March, 2016 report ning in a si. A rauh hlan ah, aa chap ding zong an um rih hna.).

Cinkhua miphun chung in Australia ram ah inn a kan ngeih piaktu chungkhar 13 an si cang. Hi chung ahhin, khua dang pa he aa ummi Cinkhua nu hna chungkhar zong telh chih an si. A tanglei min langhtermi hna hi Australia ram ah inn a kan ngeih piaktu cu an si hna:

1. Pu Thawng Nawn

2. Pu Mual Hu

3. Pu Tin Cung (inn 2)

4. Pu Chan Cin Lian

5. Pu Zing Peng

6. Pu Lai Uk Nawl

7.Pu Mang Cung

8. Pu Biak Peng

9. Pi Ngun Bor (pasal khua dang)

10. Mi Mi Moses (pasal khua dang)--(inn 2)

11. Pi Mih Nge (pasal khua dang)

12. Pi Tial Hliang (pasal khua dang)

(Note: Hihi September, 2017 cazin ning in tialmi a si).

3. Cinkhua Norway Ah

Norway ram ah Cinkhua miphun nih umhmun kan khuar nak cu 2006 in a si cang. Sihmanhsehlaw nihin tiang ah, milu an karh kho ve rih lo. Norway ah umhmun a kan khuar piaktu cu Tv. Robert Siang Hu a si. An nih hi, 16-Feb-2006 ah Norway ram a rak phan.


4. Cinkhua New Zealand Ah

New Zealand ram ah Cinkhua miphun nih umhmun kan khuarnak cu 2006 in a si. Umhmun a kan khuar piak hmaisa cemtu hi Tv. Tuan cung a si. An nih hi, 20-Oct-2006 ah a rak phan. A kum chung thiam thiam ah, Tv. Tluang Uk Thang, Lg. siang Tin Thluai le Tv. Tin Za Uk te tafar rual an hung phan ve. An nih hi an nu cinkhua, an pa Chun cung khua mi a si caah Cinkhua tufa/hrinsor an si. Tv. Tin Za Uk nih Australia ah a thial tak hna caah, atu cu minung 3 te lawng an tang cang.


5. Cinkhua Malaysia Ah

1994 kum ah, Cinkhua miphun nusal, Nu Tial Cin cu Singapore ram a rak phan cang. Cinkhua miphun lak ah, ramleng chuak hmaisa bik a si lai, tiah ruah a si. Singapore hi 1963 in 1965 tiang Malaysai ram chung ah a ummi state 14 lak ah, pakhat a rak sinain 1965 ah Malaysia cozah nih, Singapore cu an ram in an rak chuah hna caah 9-Aug-1965 thok in an mah ram tein an dir. Cucaah atu Cinkhua miphun tampi an umnak ram malaysia hi a dang tein hun chiah a hau.

Malaysia hi kan miphun umnak hmunlipi ah Malaysia ram Cinkhua miphun nih kan lamhnak hi 1996 ah a rak si cang. Kan miphun chung in Malaysia ram a rak phan hmaisa bik hi Pu Chan Cin Lian a si. An nih hi, 21-Aug-1996 ah Malaysia khualipi Kualalumpur a rak phan. Caan tlawmpal hnu ah, Pu Za Ceu, Pu Ngun Hre Ling le Pu Zing Peng hna nih an hun zulh ve. Cun, hi hna neh hnuzul in Cinkhua miphun Malaysaia ah an hung kal lengmang i, nihin ahcun chungkhar tling in a ummi inn 15, khua pa he aa thiummi Chinkhua tufa chungkhar 11, an dihlak ah chungkhar 26 an um cang. (Note: Hihi March, 2016 report ning in, tialmi a si).

C. Cinkhua Miphun Chung In Degree Sang La mi Hna

A. Secular Degree La Cangmi

1. Pu Hram Cung (BA)

2. Pu Mang Bawi Uk (BA)

3. Pu Peng Luai (BA)

4. Pa Thawng Ceu (BA)

5. Pa Van Peng Lian (Tleicia) (BA)

6. Pa Siang Cung (Tleicia) (BA)

7. Pa Tha Tin Kung (BA)

8. Sayama Ni Len Par (BA)

9. Nu Dawt Cin Sung (BA)

10. Pastor Ngun Mang (BA)

11. Pastor Cung Lian Thawng (BA)

12. Pastor Thawng Hlei (BA)

13. Pastor Ngun Hlei Sung (BA)

14. Nu Sung Hnem (MA)

15. Pa Thawng Tha Lian (MA)

16. Pu Biak Peng (BA)

17. Sayagyi Zing Hu (BA)

18. Pi Mang Bawi Hluan (BA)

19. Sayama Esther Lyly (BA)

20. Nu Flavia (BA)

21. Pa Mang Za Chawn (BA)

22. Pi Sung Zi (BA)

23. Pastor Biak Chin Sung (BA)

24. Pi Biak Tin Mawi (BA)

25. Sayamah Cer Ki (BA)

26. Sayamah Dawt Tin Sung (BA)

27. Nu Sung Cin Tial (BA)

28. Pa Tin Hre (BA)

29. Pi Tin Cer Zi (BA)

30. Nu Ni Hnem Par (BA)

31. Pu Thawng Nawn (BA)

32. Pu Lawm Bik (BRE)

33. Pi Sui Len Tial (BA)

34. Nu Sweeter Grace (Nursing)

35. Dr. Mi Mi Moses (MBBS)

36. Dr. Tracy Moses (MBBS)

37. Pu Peng Luai (BA)

38. Pi Aye Myint (BA)

39. Sayamah Cer Ki (BA-education)

40. Sayamah Dawt Tin Sung (BA)

41. April Moses (Master of Accounting)

42. Pi Tan Tan (BA-education)

43. Sayamah Ni Iang (tlei cia)-(BA)

44. Biak Zi (B.Tech)


B. Bible Degree La Cangmi 

1. Rev. Khar Nawn (M.Div)

2. Rev. Bual Sang (Dip.Th )

3. Pastor Ngun mang (M.Div)

4. Pastor Cung Liang Thawng (M.Div)

5. Pastor Thawng Hlei (M.Div)

6. Pastor Ngun Hlei Sung (B.Th)

7. Pastor Hrambik Lian (M.Th)

8. Pastor Cer Chin (B.Th)

9. Pastor Kep Nawl (B.Th)

10. Pastor Sang Hei Lian (B.Th)

11. Pi Mang Hlawn Sung (B.Th)

12. Pastor Dawt Chum Ling (B.Th)

13. Pa Thaceu Lian (M.Div)

14. Pa Ngun San Aung (B.Th)

15. Pa Khamh Cung Bawi(B.Th)

16. Pa Sang Ceu (B.Th)

17. Pa Za peng Lian (M.Div)

18. Pi Sung Tial (BAE)

19. Pastor Lian Cin (Dip.Th)

20. Pa Tin Cung Uk (B.Th)

21. Pastor Biak Tin Sung (M.Div)

22. Pa Van Sui Uk (B.Th)

23. Saya Ceu Tum (B.Th)

24. Sayaci Zing Hu (M.Div)

25. Pi Za Tlem (B.Th)

26. Pi Mang Hliang (M.Div)

27. Pa Van Lian (B.Th)

28. Pa Zung Awi Thawng (B.Th)

29. Rev. Phun Zam (Dip. Th.)

Note: hngalh khawh vial ttial chungmi a si. Update lengmang a si lai!


Thursday 23 March 2017

Leviticus 16: 8 "Azazel" Timi Khi Zeidah A Si?

Biadomhnak: 

"Aaron nih meheh pahnih hna cungah cun camcawh fung a khiah lai, camcawh fung pakhat cu Bawipa caah, a dang pakhat cu Azazel caah. 9Cun Aaron nih Bawipa ca camcawh fung a tlaknak meheh cu a lak lai i sual thawinak ah a thawi lai; 10sihmanhsehlaw Azazel ca camcawh fung a tlaknak meheh cu a cungah remnak ser awkah a nung in Bawipa hmaiah chuahpi a si lai, ram lakah Azazel sinah hei thlah a si nakhnga" (Lev. 16:8)

Judah tlangbawi ngan Aaron nih, kum khat voikhat lawng a rak tuahmi Israel miphun dihlak sual raithawinak (Yom kipur) Ni ah meheh tum pahnih a chuahpi hna. 'Bawipa caah' timi camcawh fung a tlaknak meheh cu raithawinak caah thah a si; nain 'Azazel caah' timi camcawh fung a tlaknak meheh cu a nung in "Azazel"sin ah thlah a si.

Hi kaa i "Azazel" timi hi zeidah a si, timi biahalnak hi a biapi ngaingai. Micheu nih "Satan a si" an ti. Micheu nih "thlahmi meheh min sawhsawh a si" an ti i micheu nihcun "hmunhma min a si" tiah an ti ve. Zeidah a hman, zeidah Baibal cawnpiakning deuh a si, timi tawi tein kan zoh lai.

A. "Azazel" cu Satan a si kho maw?

Hebrew biafang in "Azazel" timi hi Lev. 16:8; Lev. 16:10; Lev. 16:26 ah voili a lang. Hi bia fang hi hlan lio Hebrew holh in ttialmi cauk hlun pawl nih "Satan" an ttialnak bia-hram (root word) he aa khat, tiah miche nih an ti. Cucaah "Azazel" sin ah thlah a si, timi cu "Satan" sin ah thlah a si, tinak a si tiah an ti.

Sual Raithawi Ni ah tlangbawi ngan nih Azazel sin ah thlah dingmi "Meheh" cung i chiat a serhnak le biachia a chimmi vialte zong kha Satan chiatserhnak le mawhchiatnak lawngte an si dih an ti.

atu kan relmi Biakam Hlun sual raithawinak hi Biakam Thar Jesuh sual raithawinak a langhternak (Heb. 10:1) a si caah Biakam Hlun tlangbawi nih Satan sin i rai a thawi ahcun Jesuh khrih thihnak zong kha Satan sin ah pekmi a si ve, tinak a si hnga. Cucu cawnpiaknak hman lo a si!

B. "Azazel" cu "Meheh" min a si kho maw?

Leviticus 16:10 kan rel tik ah, tlangbawi Aaron nih meheh pahnih cung ah camcawh fung pahnih a thlak, timi kan hmuh. Meheh pakhat cungah "Bawipa caah" timi camcawh fung a tla i a dang meheh pakhat cung ah "Azazel caah" timi camcawh fung a tla ve. "Azazel caah" timi fung a tlaknak meheh cu "Azazel sin ah thlah a si" (Lev. 16:10) tiah fiang tein kan hmuh.

Cucaah "Azazel" cu meheh min cu a si kho lo hrimhrim. An biafang aa lawh pah hmanh ah, hi Baibal context ahhin cun "Azazel  cu meheh min siloin Meheh an hei thlahnak, Meheh an hei pekmi minung/thil min tu a si deuh. Cucaah Azazel cu amah meheh min lila a si ti cu a Baibal context he aa kalh!

C. "Azazel" cu hmunhma min a si kho maw?

Judah miphun nih pupa chimchinnak in an ngeihmi phung (Oral Tradition) ning ahcun, "Azazel caah timi Meheh ramlak i an hei thlah tikah, a duh poah in cu meheh cu a vak lo, ti a si. A thlah tu pa nih a dawi i khum pang ah a thlak, a thihter ti a si. Hihi Talmud timi Judah phung cauk pakhat nih hiti hin a fiangter: "a nung in ram lak ah thlahmi meheh pum cu a hnakmi lung ah suk chih a si caah a kee dong zong an kiak dih" tiah a ti.

Tamuld cauk Yoma 67b ning in "Azazel" timi hi sullam a tlawm bik pahnih a ngei kho:

Pakhatnak ah, "Azazel" ti cu a hakmi, a hratmi tinak a si kho. "Azazel" cu Hebrew bia-hram "Az" timi in a chuakmi a si. "Az" ti cu "a thawngmi, a hakmi" tinak a si.

Pahnihnak ah, "Azazel" ti cu a hak bikmi tlang, tinak a si kho. A fekmi (or) a hak tuk hringhranmi tlang tinak a si kho an ti.

Hi sullam pahnih kan zoh tikah, Meheh an thlahnak hmunhma min si he aa dawhtlak ngaingai tiah ka ruah. "Azazel sin ah" timi "sin ah" zong hi "lei ah" ti he an sullam aa khatmi a si. Phun dang in chim ahcun Meheh cu a hak tukmi Azazel tlang lei ah thlah a si, tiah ti khawh a si.

Hi fianternak hi fehtertu thil pahnih a ngei. Pakhatnak ah, Jerusalem khua he aa hlat tuk lomi hmun ah, "Har Azazel" timi tlang pakhat a um. Cu tlang cu lung hak, lungzum lawngte nih a khuhmi tlang a si. Hi tlanglei ahhin Meheh kha an rak thlah i hi tlang lungpang lak ahhin thlak le a pum khuai a rak si, tiah Judah miphun tlangbawi thiamsang pawl zong nih an zumh ve.

Pahnihnak ah, Biakam Hlun tlangbawi nih kum khat voikhat rai a thawinak cu Biakam Thar Jesuh khrih nih sual rai a thawinak hmelchunhnak a si (Heb. 10:1-10) caah Jerusalem hau leng, ramlak i thah a sinak langhtertu a si, tiah ka zumh. Prophet hi Jerusalem hau leng ah thah phung a si lo, (Luk. 13:33) sihmanhsehlaw Jesuh Khrih cu hau leng ah thah a rak si. Hi thil vialte a thlam in a rak langhter chungtu cu Biakam Hlun tlangbawi raithawinak a si (Heb. 10:1).

Cucaah Lev. 16:8 i "Azazel" timi cu zeidang siloin raithawinak Meheh an hei thlahnak hmun Har Azazel a si, tiah kei nihcun ka zumh.


Wednesday 15 March 2017

Daniel Cauk Hrilhfiah: Dal 2 Nak


Daniel Dal hnihnak chungah kan hmuhmi cu Nebukhadnezzar mang le a sullam kong deuh hi a si. Cucu a mah chan chung i a tlung dingmi thil hna  le a ra laimi chan chungah  a hung cang te dingmi Pennak kong pawl an si. 

"Hi biathli keimah sinah phuan a sinak cu, keimah cu minung vialte lakah ka fim bik caah a si lo, sihmanhsehlaw siangpahrang nih na lung chungah a lutmi ruahnak cu na hngalh khawh nakhnga le a sullam na fian khawh nakhnga caah a si. Khua na cuanh lioah, maw siangpahrang, milem nganpi pakhat na hmuh. Hi milempi cu a ngan ngaingaimi a si i cer dekduk piin a um i na hmaiah cun a dir zengzung ko i zoh ah khin ṭihnungpi a si. 

Cu milem lu cu sui thiang a si, a ṭang le a ban cu ngun an si, a paw le a phei cu dar an si, a ke cu thir an si, a kepha cu a cheu thir, a cheu tlak an si. Na zoh ko lioah cun, minung kut i cawhmi a si lomi lung pakhat tlang cungin a rung ril i milempi cu thir le tlak aa cawhmi a ke ah khan a den ciammam i a kuai dih. Na zoh ko lioah cun, minung kut i cawhmi a si lomi lung pakhat tlang cungin a rung ril i milempi cu thir le tlak aa cawhmi a ke ah khan a den ciammam i a kuai dih. Khi tikah thir le vawlei le dar le ngun le sui cu an i cheu an i hmal dih cikcek i ṭhal caan i phuhri i favai cu thli nih a choih hna bantuk khin an choi dih i an lohnak zawn hmanh hngalh an si lo. Sihmanhsehlaw milem a dengtu lungpi cu tlang nganpi ah a cang i vawlei vialte kha a khat dih."(Daniel 2:30-35) 

Nebuchadenezzar siangpahrang nih a hmuhmi langhnak a sullam cu hi hi an si:

- Milem nih a langhter duhmi cu "Pennak"(Empire) a si.

1. A luu ah Sui timi nih a langhtermi cu Babylon Siangpahrang Nebuchadnezzar pennak (Babylonian Empire) a si. Pathian nih Israel pennak cu B.C 606 ah Nebukhadnezzar Siangpahrang kut chungah a rak chanh.

2. A Taang le a Baan i Ngun nih a langhtermi cu Pennak pahnih an si i Medo le Parsians Pennak (Medes-Persian Empire) an si. B.C 539 ahhin Medo le Perdian Siangpahrang pahnih an rak i fonh i Babylon Siangpahrang cu an rak doh i an rak tei hnu in pennak cu an rak lak dih.

3. A Paw le a Phei i Dar nih a langhtermi cu Greek Siangpahrang Alexander pennak( Grecian Empire) a si. Alexander Siangpahrang nihhin B.C 334 in 330 tiang Medo le Persian pawl cu an rak doh hna i Pennak zong an rak lak dih, Alexander Siangpahrang cu a rak tthawn tuk caah Vulei cung dihlak hmanh hi a rak lak dih deng mang, a tu i Siangin kan kainak India ram tiang hmanh hin a rak lak dih.

4. A Kee ah Thir nih a langhtermi cu Rome pennak (Roman Empire) a si. B.C 63 lio ah Rome pawl nih Alexander Siangpahrang cu an rak doh i Pennak cu an rak lak ve. Thir cu zeidang nak in a tthawn deuh bantuk in, Rome pennak cu a dang pennak vialte nak in a hung tthawng deuh. Rome pennak cu a tthawng deuh mi le a Der deuhmi pennak tiah an rak i tthen. Cu pennak pahnih hna cu Ni chuahlei pennak (Eastern Roman Empire) le Nitlaklei pennak (Western Roman Empire) tiah auh an i. Ni chuahlei pennak i an khualipi cu Constantinople tiah kawh a rak si i Ni tlaklei pennak i an khualipi cu Rome a rak si.

 5. A kephah ah a cheu Thir, a cheu Tlak: Hihi Rome pennak a thok tthan dingmi a si, tiah zumh a si.

Atu kam caan, Milem kee Thir pennak (Rome pennak) le hi Kephah penak timi a tho tthan te dingmi, Rome pennak karlak ah kan um.

Rome pennak hi vawlei tuanbia ah kan hmuhmi pennak dang he aa lo deuh lo. Babylon pennak cu a dih caan fiang tein a hngalh khawh a si, Greek pennak zong a dih caan fiang tein hngalh khawh a si ve ko. Sihmanhsehlaw Rome pennak cu zeitik set ah a dih ti awk um lo in, a tlau. Phun dang in kan chim ahcun,Rome pennak cu a thi taktak lo, vawlei chung ah lang loin aa phum i hmailei caan khat khat ah a lang tthan te lai, tinak khi a si. Hi Kee Phah pennak (a tho tthanmi Rome pennak) caan chung ahhin, Tlang Cung in a rung rilmi LUNG timi Jesuh Khrih pennak kha vawlei cung ah a tlung te lai.

Hi zawn ahhin pakhat te vun chap chih ka duhmi cu, Rome pennak lio ahhin Khrihfa pawl hi an rak teem ngai ngai i hremnak phun zakip le thahnak tiang in an rak tuar; kan Bawipa Jesuh Khrih Valam cung i a thattu zong kha mah hi Rome Ralkap hi an rak si. 

Sianhsehlaw hi caan ahhin Khrihfa zong an rak karh tuk tthiam tthiam i Ni chuahlei pennak ah siseh, Ni tlaklei pennak ah siseh Pathian thawngtha bia cu a rak karh tuk leng ah Khrihfabu zong tampi an rak karh. Amah belte cu Ni chuahlei pennak ahhin, duhsah duhsah tein, Musilm (Barbarian) pawl an rak lut i an hun tthawn deuh deuh caah Pathian thawngtha zong duh poah in an rak chim ngam ti lo. 

Cucaah Ni chuahlei i a ummi Khrihfa tam deuh cu Ni tlaklei ah an rak i tthial dih. Caan sau nawn a rauh hnu ahcun, Ni chuahlei Rome ram cu a zapi tein Musilm pawl nih an lak i Musilm ram ah a hung cang beh. Cu ram hna cu, a tu i Egypt, Iraq le Syria ram te hna khi an si.

A si nain Ni tlaklei pennak ahcun Pope hi a hung tthawng chin lengmang i ram uknak zong a kut chung i a chiah lengah Vawlei (Land) heaapehtlaii nawlngeihnak zong a kut ah a hung um dih. Cu ti cun, Ni tlaklei Khrihfa cu an dihlak in Pope (Raman Catholic) kut tang ah an hung um dih. A.D 500 in A.D 1500 (kum 1000) leng hi RC (Roman Catholic) nih Khrihfa Biaknak poah poah cu an rak uk dih.

Cu hnu ah RC zumhning a pom kho deuh lomi Zumtu cheukhat hna nih RC Buu kal tak in Buu thar an rak dirh. Cu buu thar diehnak cu thlennak caan (reformation period) tiah an ti. RC chuah tak in buu thar a dirhmi pawl cu dodaltu (Protestant) ti zong in RC lei nih an rak auh hna. R.C (Roman Catholic) Biaknak tang ah a um lomi Khrihfabu poah poah cu nihin tiang Protestant tiah kawh kan si thai ko. Hi ti ka ttial tik ah, R.C Biaknak hi a hman lo tiah ka soinak a si lo; Protestant pawl kan rak i thohkehnak te kha vun langhter ka duh caah si.

6. "Minung kut in cawhmi a si lomi tlangcung in a rungril i Milem a khuai cikcektu" nih a langhtermi cu a ra dingmi  Kan Bawipa Jesuh Khrih i
pennak kha a si.  Cucu minung thazaang tthawnnak in dirhmi pennak si loin, amah Pathian hrim hrim nih a dirh te laimi pennak a si. Cu pennak chung ahcun kan Bawipa Jesuh Khrih  hrim hrim nih daihnak he a kan uk lai caah pakhat le pakhat, ramkhat le ramkhat i dohnak zong a um ti lai lo.Cu pennak cu zungzal in a hmunmi Pennak a si lai.

Cu pennak chung Jesuh Khrih nih vawlei cung ah a hram a thok cang i atu hi khamhnak thawngtha hmang in chungtel sawm cuahmah lio caan a si. Khrih nih a pum in pennak a thok ahcun member luh an phih cang te lai caah luh khawh a si te ti lai lo. Cucaah atu Ni hi nang le kei kan caah Khrih pennak chung luh caan aa awn liote a si.

Note: Hihi David Ni Cung Lian  le Hrambik Lian i bawmh in an tialmi a si.


Friday 10 March 2017

Daniel Cauk Hrilhfiah: Dal 1 Nak

Cauk Hnulei Tuanbia

Daniel cauk chung ahhin prophet Daniel nih hmailei caan i a cang te dingmi thil kong, langhnak in a hmuh i a phuanmi hna hi fiang deuh in hngal kho cio u sih, tiah siaherhnak nganpi he  keimah nih ka hngalh khawh tawk, Sianginn i kan cawn ning in siseh, Bible lei thiamsang pawl i an ttialmi cauk pawl ka relmi chungin  siseh, fianter kaa zuam lai.

Dalkhat hnu Dalkhat in ttial khawh le hrilhfiah khawh kaa zuam lai caah ttha tein rak rel cio u, tiah kan sawm hna. 

Daniel cauk chung ah Daniel nih langhnak a hmuhmi pawl hi sullam tampi an ngei kho, sihmanhsehlaw a hmasa bik ah i fiang hna u sih, ti ka duhmi cu hi cauk chung i kan hmuhmi langhnak le biaphuan nihhin zei biaknak le Khrihfabu hmanh a chia lei in a kan hnorsawn lo ti hi a si.  A biana ah Dal 9 nak chung i "Zarh 70" (Seventy Weeks) hna khi cu kan nih Gentile mi he pehtleihnak zei hmanh a ngei lo, Israel mi hna ca lawng bak ah a hmuhmi le a phuanmi a si.

Daniel cauk hi micheu nihcun Thuhmi biathli (Cryptic) cauk ti zongin an auhmi si i Biathlam cauk khi Daniel cauk he aa pehmi  a si l, tiah titu zong  an um ve. Aa peh pahmi zong a lo ngai  tak tak k nain a peh taktakmi si loin pehtleihnak a rak ngeimi tu an si deuh. Cun kan Bible uk 66 hi pakhat le pakhat pehtlaihnak a ngei dihmi (Interdependent) lawngte an rak si i an dihlak in an chim ciomi a muru cu kan Bawipa Jesuh Khrih kong lawngte an si cio. 

Daniel Dalkhatnak chung ahhin a bik in kan hmuhmi cu, Babylon Siangpahrang Nebukhadnezzar nih Daniel le a hawi le pathum sal i aa kal pi hna nak kong le Siangpahrang in chung i rian ttuantu ding in thim an sinak kong, Siangpahrang ti-rawl in anmah le anmah i thurhnawmht an duhlonak kong le Pathian hmai i zumhawktlak tein an nunnak kong deuh hi a langhter mi a si.

Solomon Siangpahrang a thih hnu ah Israel Pennak cu chaklei pennak le Thlanglei pen nak tiah tthen hnih ah a rak I tthen ,Thlanglei pennak cu Israel tiah an rak auh i Israel miphun phun 10 i fonh in an rak derh, an khualipi cu Samaria a rak si. Cun Chaklei pennak cu Judah tiah an rak auh ve ii Israel miphun chung in Judah le Benjamin nih an rak derh ve i an khualipi cu Jerusalem a rak si. Cu ti cun Pennak pahnih in cun an ron i uk i Bible chungah tam deuh in kan hmuh kho mi cu Chaklei pennak kong deuh hi a si. 

Thlanglei Isreal pennak cu B.C 722 ah Assyrian Siangpahrang nih a rak lak i Chaklei Judah pennak zong cu Babylon Siangpahrang Nebuchadnezzar nih B.C 586 ah a dih lak in a rak lak ve. Babylon Siangpahrang Nebuchadenezzar nihhin Chaklei Judah pennak hi voikhat ah a dihlak tein la loin, Voithum lak in a rak lak. Cucu mirang in, three Deportation tiah auh a si. A voikhatnak cu B.C 606 Siangpahrang Jehoiakim chan lio ah, a voihnihnak cu B.C 589 Siangpahrang Jehoiachin chan lio ah, a voithumnak cu B.C 568 Siangpahrang Zedekiah chan lio ah, tiin voithum tiang lak an rak an si.

Daniel le a hawile an kal pi hna lio hi a voikhatnak lio ah a rak si i a voithumnak ahhin Jerusalem Biakinn zong an rak hrawh leng ah, Biakinn chung thilri hna zong an rak lak dih (a voikhatnak ah tlawmpal cu an rak lak cang). Hi thil vialte hi Pathian nih Prophet Jeremiah sin i a rak phuan chungmi a tlinnak lawngte an rak si dih (Jeremiah 25:11-12).

Note: Hihi David Ni Cung Lian nih LCC viber group ah a voikhatnak a postmi chung in kan lak i LBMI Lai Catialning he aa tlak deuh in spelling edit kan tuah hnu ah, kan postmi a si. A dang a ttial ciami zong a dot dot tete in zapi rel awk ah hun post khawh kan i zuam te lai.